Unijni naukowcy pokazują, że społeczność kretoszczurowatych opiera się na wieku a nie na kaście

Kretoszczurowate, w tym także golce piaskowe, żyją w podziemnych koloniach, w których większość osobników to tzw. robotnicy i robotnice, a tylko jedna samica (królowa) i jeden samiec odpowiadają za reprodukcję, co stanowi sztywną strukturę społeczną kojarzoną przez ludzi raczej z owadami, takimi jak pszczoły czy mrówki. Wszystkie osobniki współpracują w kopaniu dużych podziemnych tuneli, w poszukiwaniu żywności, a kiedy któryś z nich znajdzie jej obfite źródło to dzieli się nim z całą kolonią.

Królowa i jej partner reprodukcyjny, po osiągnięciu tej pozycji, pełnią swoje role przez całe życie. Kiedy królowa padnie, najbardziej prawdopodobną kandydatką na jej miejsce jest najsilniejsza i największa robotnica.

Wcześniejsze badania sugerowały, że niereprodukcyjne kretoszczurowate dzielą się na te, które nie pracują, pracują rzadko i pracują często, a większość poszczególnych osobników pozostaje członkiem określonej kasty przez całe swoje życie. Panowało powszechne przekonanie, że każdy osobnik zajmował się tylko jednym zadaniem: kopaniem, budowaniem gniazd albo obroną kolonii.

Jednakże w nowym artykule opublikowanym w »Proceedings of the National Academy of Sciences« przez naukowców z Wydziału Zoologii Uniwersytetu w Cambridge, których prace finansowane były w ramach projektu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) THCB2011, wskazuje się, że wśród zęboszczurów kolonijnych rola pełniona przez poszczególne osobniki w społeczności zmienia się wraz z wiekiem. Indywidualne różnice zachowań, które wydawały się uzależnione od kasty, są w istocie zmianami wynikającymi z wieku. Nie potwierdzono jeszcze, czy różnice zachowań wśród golców piaskowych są także konsekwencją starzenia się, ale naukowcy są przekonani, że to rzeczywiście prawdopodobne.

„W przypadku niektórych gatunków mrówek, mszyc czy termitów, osobniki rodzą się w określonej kaście, która ma do wypełnienia konkretną rolę, np. żołnierza albo robotnika” – wyjaśnia dr Markus Zöttl, naczelny autor artykułu. „Początkowo wszyscy uważali, że zjawisko to występuje wyłącznie wśród bezkręgowców społecznych, jak mrówki czy pszczoły, ale odkrycie zachowań społecznych wśród kretoszczurowatych w latach osiemdziesiątych zmieniło ten pogląd. Społeczne kretoszczurowate uważano za jedyne kręgowce funkcjonujące w kastach. Aby móc w pełni to zrozumieć, potrzebowaliśmy długookresowych danych o wielu osobnikach, obejmujących dłuższy okres ich życia”.

W celu uzyskania takich danych i szczegółowego poznania zachowań kretoszczurowatych zespół pod kierownictwem prof. Timothy’ego Clutton-Brocka, głównego badacza w projekcie THCB2011, zbudował laboratorium na pustyni Kalahari, będącej naturalnym środowiskiem zęboszczurów kolonijnych. W sieci sztucznych tuneli umieszczono kilka kolonii tych zwierząt.

Przez okres trzech lat naukowcy obserwowali życie kilkuset wybranych osobników, aby udokumentować zachodzące wraz z wiekiem zmiany w ich zachowaniach. Każdy osobnik był regularnie ważony i obserwowany. Dzięki tym szczegółowym obserwacjom zespół doszedł do wniosku, że zęboszczury są ogólnie przygotowane do różnych ról a nie wyspecjalizowane, jak wcześniej uważano – pełnią różne role wraz z postępującym wiekiem i nie pozostają w jednej kaście przez całe swoje życie. Zatem w przeciwieństwie do owadów, takich jak mrówki czy termity, wszystkie zęboszczury uczestniczą w różnych czynnościach i ich wkład we współpracę rośnie wraz z wiekiem.

„Ponieważ wśród zęboszczurów kolonijnych nie ma kast, może to oznaczać, że kasty istnieją tylko wśród bezkręgowców społecznych i nie wyewoluowały wśród kręgowców” – dodaje dr Zöttl. „Struktura społeczna kretoszczurowatych ma prawdopodobnie więcej wspólnego ze społecznościami innych stadnych zwierząt, jak surykatki czy dzikie psy, niż z owadami społecznymi”.

Więcej informacji:
strona projektu w serwisie CORDIS