Ponowne, inteligentne łączenie europejskich rzek

Zapory na europejskich rzekach mogą ułatwiać wędkarstwo, być źródłem energii oraz ograniczać przepływ inwazyjnych gatunków, ale mogą także stwarzać zagrożenie powodziowe, zakłócać wzorce migracji oraz doprowadzać do fragmentacji siedlisk. Jakie zatem podejście do ponownego połączenia naszych rzek byłoby najlepsze? Finansowany ze środków UE projekt udziela w tej kwestii pewnych odpowiedzi.

Rzeki należą do najbardziej zagrożonych ekosystemów na świecie. Uzależniona jest od nich produkcja elektryczności, żywności oraz wody pitnej. Jednak w 2015 r. zaledwie połowa wód powierzchniowych Europy znajdowała się w docelowym „dobrym stanie ekologicznym”, o którym mowa w unijnej ramowej dyrektywie wodnej. Partnerzy finansowanego ze środków UE projektu AMBER przedstawili właśnie wyniki swojego studium przypadku, poświęconego administrowaniu zaporami w dorzeczu Nalonu i Narcei w Asturii, Hiszpania, które to wyniki oferują interesujący wgląd w naturalne i społeczne aspekty zrównoważonego gospodarowania rzekami.

Dwustronne podejście

Naukowcy z projektu AMBER, pracownicy Uniwersytetu w Oviedo, nawiązali współpracę z lokalnymi interesariuszami i radami miejskimi, aby włączyć ich w badania. Zaangażowanie publiczne oraz znajomość lokalnych priorytetów przez naukowców w połączeniu ze zrozumiałą prezentacją celów badań mieszkańcom to klucz do udanego zarządzania zasobami. Aby te zamierzenia osiągnąć, partnerzy projektu opracowali i zweryfikowali kwestionariusz, który jest obecnie rozprowadzany. Ma on umożliwić zapoznanie się z opiniami mieszkańców regionu górnego Nalonu na temat rezerw.

W celu zanalizowania bioróżnorodności ekosystemu w sposób nieinwazyjny, bez naruszania fauny i flory elektropołowami, naukowcy zastosowali narzędzia molekularne do opracowania szczegółowego katalogu gatunków. Pozyskane z próbek wody eDNA (DNA środowiskowe) pokazuje wyraźny obraz lokalnej bioróżnorodności. Pobrane próbki powinny umożliwić wykrycie makrobezkręgowców, ryb i ptaków. Zespół ma także nadzieję na znalezienie śladów ssaków odwiedzających strumienie.

Niedawno zespół opublikował artykuł poświęcony identyfikowaniu ryb łososiowatych na podstawie eDNA z próbek wody pobranych z rzeki Nora oraz innych docelowych stanowisk w Asturii. Jak piszą naukowcy: „Nasze narzędzie umożliwia błyskawiczny przegląd zbiorowiska łososiowatych bez użycia systemów PCR w czasie rzeczywistym, a w szczególnym przypadku Hiszpanii, pozwoliło na równoczesne wykrycie łososiowatych egzotycznych i rodzimych. Na chwilę obecną metoda jest gotowa do stosowania w hiszpańskich wodach, ale można ją łatwo dostosować do użycia w innych regionach, sprawdzając ewentualną amplifikację krzyżową z lokalną fauną wodną”.

Zapory – zagrożone ekosystemy

Na badanym obszarze znajdują się zbiorniki Tanes i Rioseco, wykorzystywane do produkcji energii. Nocą woda przepompowywana jest z Rioseco do Tanes, a za dnia jej kierunek jest odwracany w celu wytwarzania energii. Najwyższa strefa znajduje się w rezerwacie biosfery UNESCO i parku przyrodniczym Redes. Ekosystem jest zdominowany przez lasy i w obydwu zbiornikach żyje sporo płazów. Początkiem łańcucha troficznego ekosystemu są różne grupy bezkręgowców wodnych, a na końcu znajdują się wydry. Drugim ogniwem łańcucha są dwa rodzime gatunki łososiowatych: troć wędrowna (Salmo trutta) oraz łosoś atlantycki (Salmo salar). Łosoś nie jest jednak w stanie dotrzeć do obszarów w górze rzeki z powodu zapór nie do pokonania, a więc w badanej strefie występują tylko naturalne populacje troci wędrownej.

Zapory z samej swojej natury są ekosystemami sztucznymi i rzadko są przedmiotem ochrony środowiska, a ponadto mogą być do nich uwalniane gatunki egzotyczne. W przypadku omawianych zbiorników znaleziono pstrąga tęczowego (Oncorhynchus mykiss) oraz strzeblę potokową (Phoxinus phoxinus), introdukowane w różnych celach: pierwszy gatunek wprowadzono w celu umożliwienia wędkarstwa rekreacyjnego a drugi jako przynętę.

To studium przypadku wpisuje się w główny przedmiot zainteresowania projektu AMBER (Adaptive Management of Barriers in European Rivers) – zaradzenie złożonemu problemowi fragmentacji rzek. Narzędzia wypracowane w ramach projektu mogą służyć z jednej strony do zbadania opinii publicznej na temat rezerw wody, zapór i zarządzania zasobami, a z drugiej do nieinwazyjnego identyfikowania gatunków, kiedy tylko zachodzi taka potrzeba. Procedura bazująca na eDNA może okazać się użyteczna do wykrywania łososiowatych w miejscach, w których gatunki te są egzotyczne i zagrażają lokalnej faunie. Może też służyć do wykrywania uciekinierów z hodowli akwakulturowych, co stanowi poważny problem dla lokalnych dzikich populacji.

Więcej informacji:
witryna projektu

data ostatniej modyfikacji: 2017-05-24 17:15:01
Komentarze


Polityka Prywatności