Poznać różne funkcje języka

Starając się zbadać podstawy znaczenia, metasemantyka, czyli dział filozofii języka i metafizyki, definiuje język jako środek współpracy. Ale czy to na pewno wszystko? Język z pewnością w dużym stopniu przyczynił się do rozwoju ludzkości i odegrał kluczową rolę w organizacji naszych niezwykle złożonych społeczeństw. Zainspirowana ustaleniami swoich poprzedników Jessica Keiser z Uniwersytetu w Leeds zauważyła, jak wiele innych funkcji języka było do tej pory pomijanych.

W ramach projektu Language Use (Languages and Language Use) stypendystka działania „Maria Skłodowska-Curie” chce odejść od dotychczasowych podejść do metasemantyki, skupiając się na relacji pomiędzy językiem a działaniami i stanem psychicznym jego użytkowników. Na kilka miesięcy przed zakończeniem realizacji projektu Keiser zgodziła się podzielić z nami swoimi ustaleniami.Jessica Keiser: Ta teoria jest problematyczna, bo pomija wiele powszechnych zastosowań języka. Na przykład język nie zawsze opiera się na współpracy. Często używamy go w sposób strategiczny dla sprzecznych celów, czy to podczas debat politycznych czy nawet w rozmowie z naszymi dziećmi lub partnerem. Nawet kiedy język faktycznie opiera się na współpracy, nie zawsze jest wykorzystywany do wymiany informacji. Przy jego pomocy opowiadamy historie, żartujemy, budujemy więzi z innymi ludźmi, odprawiamy rytuały itd.Podczas studiów podyplomowych po raz pierwszy spotkałam się ze literaturą przedmiotu dotyczącą konwencji językowych. Ortodoksyjne podejście zakłada, że wykorzystujemy język do wymiany informacji w celu poznania świata oraz że wszyscy mówimy prawdę i oczekujemy od innych tego samego. Od razu pomyślałam, że jest to sprzeczne z moim doświadczeniem świata. Uważam, że gdy komunikuję się za pomocą języka, nie zawsze mam na celu wymianę informacji. Nie zgodzę się też, że podstawową funkcją języka jest przekazywanie jedynie prawdziwych informacji i że tego samego odczekujemy od innych. Chciałam dowiedzieć się, dlaczego tradycyjni teoretycy i filozofowie zaczęli postrzegać język w tych kategoriach oraz gdzie dokładnie popełnili błąd.Skupiałam się na wspólnych cechach łączących wszystkie przypadki wykorzystywania języka. Moje podejście różni się od innych tym, że nie opiera się na konkretnej koncepcji funkcji języka. Myślę, że tradycyjni teoretycy popełnili błąd, rozpoczynając swoje rozważania od założenia, że język wykorzystywany jest do wymiany informacji na zasadzie współpracy, a dopiero następnie budując na nim swoją teorię. W rzeczywistości jest to raczej sucha i naukowa koncepcja języka, która pomija fakty dotyczące języka używanego w życiu codziennym. Ja z kolei staram się badać użycie języka takim jakie jest i dopiero potem określam jego funkcje.Moja hipoteza zakłada, że wspólną i podstawową cechą wykorzystania języka jest kierowane uwagi. Głównym celem komunikacji jest zwrócenie uwagi naszych słuchaczy na konkretną informację, ale możemy kierować się różnorakimi pobudkami. Możemy na przykład, jak zakładają tradycyjni teoretycy, mieć na celu wymianę informacji. Możemy też jednak chcieć skierować uwagę naszych rozmówców na coś, aby ich rozbawić, a nawet oszukać lub nimi manipulować.Wciąż muszę przeprowadzić więcej badań na temat charakteru uwagi. Szczególnie ciekawi mnie to, czy jest ona zawsze świadoma. Sądzę, że gdy komunikujemy się za pomocą języka, nie zawsze chcemy w sposób świadomy skierować uwagę naszych słuchaczy na coś konkretnego. Czasami chcemy po prostu ich o tym uświadomić w sposób w pewnym sensie podświadomy. Za konkretny przykład mogą posłużyć nam politycy używający ksenofobicznych psich gwizdków i propagandy. Jeśli uznam, że uwaga musi być świadoma, to będę musiała dotrzeć do słabszego, przypominającego uwagę stanu psychicznego, który nie jest świadomy, przynajmniej w niektórych przypadkach.Chcę opracować ramy dla badań nad charakterem i funkcją języka, które nie ograniczają się jedynie do wymiany informacji na zasadzie współpracy. Mam nadzieję, że jeśli mi się uda, to pozwoli nam to rozszerzyć zakres naszych badań i rozumienia języka na szerszy i bardziej zróżnicowany zakres zjawisk językowych, co ostatecznie zostanie wykorzystane w projektach zorientowanych na pozytywny cel. Na przykład im lepiej zrozumiemy mechanizmy stojące za opresyjnym użyciem języka, tym skuteczniej będziemy w stanie je łagodzić.