Kiedy ludzie zaczęli korzystać z dróg?

Drogi zawdzięczamy piramidom w Gizie. Są one istotną częścią naszego środowiska budowlanego i od tysiącleci stanowią podstawę ludzkiej egzystencji. To, jak są zbudowane i użytkowane, mówi nam wiele na temat naszych współczesnych społeczeństw i gospodarek, ale mogą one również dostarczyć istotnych informacji o przeszłości.

Ale kiedy właściwie ludzie zaczęli korzystać z dróg? „Ogólna i szczera odpowiedź na to pytanie jest taka, że naprawdę trudno to stwierdzić”, przyznaje Kalayci. „Po pierwsze, musimy uściślić, co rozumiemy przez »drogę« – czy mówimy o drodze utwardzonej, czy o zwykłej ścieżce gruntowej, która została naturalnie uformowana przez ludzi i/lub zwierzęta stale chodzących tą samą trasą?”.

Jeśli mowa o tym drugim koncepcie – można argumentować, raczej filozoficznie, że drogi zaczęły powstawać, gdy tylko ludzie nauczyli się chodzić i zaczęli przemierzać świat, wyruszając ze swoich afrykańskich ziemi ojczystych – krótko mówiąc, za drogę można uznać zwykłą linię, po której nieprzerwanie wędrują ludzie.

Ale Kalayci informuje nas, że to prawdopodobnie starożytni Egipcjanie celowo zeszli ze swych udeptanych ścieżek, aby zbudować pierwsze utwardzone drogi, kiedy pracowali nad budową piramid i innych monumentów, gdzieś pomiędzy 2600 a 2200 rokiem p.n.e. podczas okresu Starego Państwa. „W zasadzie chcieli mieć ładną, łatwą i prostą trasę pomiędzy miejscem, w którym znajduje się monument, a kamieniołomem, która pozwalałaby na szybki i sprawny transport materiałów”, wyjaśnia.

Sęk w tym, że archeolodzy nie mają pewności, czy ktoś inny nie uprzedził w tym starożytnych Egipcjan. „Prawda jest taka, że mogą istnieć dowody na istnienie wcześniejszych dróg utwardzonych… tylko po prostu jeszcze do nich nie dotarliśmy”, przyznaje Kalayci.Kalayci, były stypendysta działania Maria Skłodowska Curie, który pracował nad finansowanym ze środków UE projektem GeoMOP, koncentruje swoje badania na Górnej Mezopotamii, która swym zasięgiem obejmuje współczesny region południowej Turcji, północnego Iraku i Syrii, zdominowanej przez potężne rzeki Eufrat i Tygrys. Ten w większości płaski region był miejscem, w którym żyły niektóre z bardziej znanych starożytnych cywilizacji, takie jak Akadyjczycy i Asyryjczycy.

„Wykopaliska archeologiczne pokazują, że region ten stawał się w okresie starożytności coraz bardziej zurbanizowany, a ze względu na zmiany w gospodarce i społeczeństwie transport nabrał istotnego znaczenia”, mówi Kalayci. „Zaczęło rozwijać się intensywne rolnictwo, a co za tym idzie, trzeba było zdyscyplinować ich przemieszczanie się z miast do wsi, z pastwisk na targowisko. W rezultacie ludzie i zwierzęta zaczęli chodzić tymi samymi trasami, powodując powstawanie płytkich zagłębień w glebie – zwanych głębocznicami – które pozostały do dziś”.

Na tym właśnie skupił się Kalayci podczas projektu GeoMOP, w ramach którego wykorzystał zdjęcia satelitarne do stworzenia mapy i wykresu sieci starożytnych dróg w regionie.

Na dodatek jego zadaniem było rozpracowanie nie tylko tego, gdzie znajdowały się drogi, ale i jak były wykorzystywane. „Musiałem poznać poziomy ruchu wzdłuż każdej trasy, a znając je, możemy lepiej poznać złożoną ekonomię polityczną tego obszaru”.

Ogólnie rzecz biorąc, Kalayciego zawsze intrygowały drogi. „To kwestia osobistej ciekawości, drogi bardzo dobrze odzwierciedlają złożoność ludzkości. Podróżując po nich, można czytać, jeść, zdenerwować się, poznać obcych ludzi. Drogi dostarczają ciekawych informacji na temat przeszłości, które często są pomijane w archeologii. Moja praca ma więc na celu uczynienie pozornie niewidocznego zjawiska ludzkiego zaledwie odrobinę bardziej widocznym”.

Kliknij tutaj, aby dowiedzieć się więcej o badaniach Tuny Kalayciego: Revealing Bronze Age traffic along roads in Upper Mesopotamia