Jak zapobiec wyczerpywaniu się światowych zasobów piasku

Piasek jest zasobem, którego zużywamy więcej, niż się to może wydawać. Wykorzystuje się go do budowy dróg oraz wytwarzania ekranów komputerów i szyb, a także betonu stosowanego w budynkach. W rzeczywistości obecnie jest on jednym z najpowszechniej eksploatowanych materiałów stałych. Wraz z innymi kruszywami budowlanymi, takimi jak żwir i pokruszone skały, odgrywa on kluczową rolę w zaspokajaniu zapotrzebowania na nowe fabryki, większe i lepsze domy, a także większą mobilność. Niestety, takie rosnące zapotrzebowanie jest szkodliwe dla ekosystemów naszej planety, powoduje też konflikty społeczne i rodzi obawy, że niedługo światowe zasoby piasku mogą się wyczerpać.

W związku z tym międzynarodowy zespół naukowców postarał się uzyskać nowe dane na temat zrównoważonego rozwoju globalnego systemu piasku i zaoferować rozwiązania w zakresie bardziej zrównoważonego zużycia tego cennego surowca. Badacze skoncentrowali się na pełnej sieci dostaw piasku w regionie postrzeganym jako połączony system obejmujący człowieka i przyrodę, utworzonym wyłącznie na potrzeby dostarczania materiałów do budowania tego, czego potrzebuje społeczeństwo. Prowadzone przez nich badania opublikowano w czasopiśmie „One Earth”.

„W naszej pracy naukowej omawiamy to, co musimy w przyszłości zrobić jako społeczeństwo, jeśli chcemy promować zrównoważoną eksploatację światowych zasobów piasku”, zauważyła główna autorka, dr Aurora Torres z belgijskiego Katolickiego Uniwersytetu w Louvain w informacji prasowej opublikowanej na portalu „EurekAlert!”. „Drastyczny problem wymaga drastycznych rozwiązań. W tym przypadku – zmiany sposobu postępowania, wyeliminowania problemów i utworzenia drogi do zrównoważonego rozwoju”, podkreśla dr Torres, która koordynuje finansowany ze środków UE projekt SANDLINKS, współfinansujący to badanie.

Poszukując takich „drastycznych rozwiązań”, zespół skoncentrował się na sieciach dostaw piasku, analizując zasoby materiałów oraz przepływ kruszyw budowlanych pod kątem wyników w zakresie zrównoważonego rozwoju: bezpieczeństwa dostaw, odpowiedzialności za środowisko oraz rozwoju społeczno-gospodarczego. Podejście oparte na sieciach dostaw piasku łączy analizę przepływu materiałów oraz teorię telesprzężonego systemu człowiek–przyroda, by stworzyć jasny obraz globalnego systemu pozyskiwania piasku oraz powiązanych z nim negatywnych wpływów na ludzi i środowisko.

Telesprzężenie zajmuje się analizą relacji przestrzennych oraz interakcji pomiędzy odległymi sprzężonymi systemami ludzkimi i przyrodniczymi z perspektywy społeczno-gospodarczej i środowiskowej. „Proste działania nie są w stanie rozwiązać złożonych wyzwań dotyczących zrównoważonego rozwoju”, zauważył współautor, dr Jianguo Liu z Uniwersytetu Stanu Michigan, będącego partnerem projektu SANDLINKS. „Nowe metody, takie jak technika telesprzężenia, pomagają w akceptacji i rozwikłaniu złożoności globalnych wyzwań związanych z eksploatacją piasku. Wskazują też drogę do opracowania skutecznych rozwiązań”.W swojej pracy naukowcy wprowadzają koncepcję zmian w wytwarzaniu piasku: przejście od indywidualnego pozyskiwania tego surowca na rzecz regionalnych systemów dostaw działających na dużą skalę, które obejmują ogromne kamieniołomy z kruszoną skałą, pogłębianie dna morskiego oraz stosowanie materiałów drugorzędnych poddanych recyklingowi. Według autorów odpowiednie zarządzanie pokładami piasku wymaga odpowiedniego zrozumienia cyklu stosowania kruszyw budowlanych. „[S]ystem fizyczny jest kluczowy dla powiązania lokalnych wpływów pozyskiwania surowców naturalnych z globalnymi trendami rozwojowymi”, zauważa współautor, dr Mark Simoni z Norweskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego.

Oprócz zapewniania lepszego wglądu w system fizyczny naukowcy proponują również mapowanie przestrzenne powiązań pomiędzy konsumentami, handlowcami oraz miejscami wytwarzania jako drogę do przejścia na zrównoważony model eksploatacji. Umożliwi to lepsze zrozumienie, w jaki sposób strumienie dostaw wiążą się z określonymi wynikami środowiskowymi i społecznymi. Taka wiedza pozwoli zainteresowanym stronom na poznanie istniejących w tym obszarze ryzyk i opracowanie polityk optymalizujących kompromisy związane z sieciami dostaw piasku. Kolejnym proponowanym działaniem jest zrozumienie procesów decyzyjnych przyczyniających się do zmian w takich sieciach.

Projekt SANDLINKS (Framing sand sustainability in a telecoupled world) jest koordynowany przez Katolicki Uniwersytet w Louvain. Trzyletni projekt ma zakończyć się w 2022 roku.

Więcej informacji:

strona projektu SANDLINKS