Powszechnie uważa się, że wolny rynek oraz popyt i podaż to zjawiska, które mogły wykształcić się dopiero we współczesnym nam środowisku gospodarczym. Czy jednak takie założenie jest słuszne? Według najnowszych badań prowadzonych z udziałem naukowców z UJ, wymiana handlowa w okresie przedrzymskim była dużo intensywniejsza, niż do tej pory sądzono.
Gospodarka rynkowa postrzegana jest przez większość ekonomistów jako zjawisko współczesne. Wpływowi myśliciele, tacy jak Karol Marks czy Max Weber, przekonywali, że choć rynek jako taki funkcjonował w okresie antycznym, to gospodarki, w których produkcja i dystrybucja dóbr podlegała regułom popytu i podaży, rozwinęły się dopiero w XIX wieku. Tymczasem według najnowszych badań międzynarodowego zespołu, prowadzonych pod kierunkiem dr. hab. Adama Izdebskiego z Instytutu Historii UJ i opublikowanych w najnowszym wydaniu czasopisma The Economic Journal, rzeczywistość wygląda zupełnie inaczej. Wykorzystując metody zapożyczone z palinologii – gałęzi nauki zajmującej się pyłkami roślin i zarodnikami grzybów – badacze znaleźli dowody na to, że zintegrowany system gospodarczy mógł istnieć już w starożytnej Grecji.
Wcześniej, niż sądzono
Na podstawie powszechnie dostępnych danych z European Pollen Database oraz innych źródeł, naukowcy dokonali metaanalizy pozostałości pyłków ze 115 próbek pobranych z osadów w sześciu lokalizacjach w południowej Grecji w celu zaobserwowania, jak na przestrzeni lat zmieniał się tamtejszy krajobraz. Precyzyjne oszacowanie wieku próbek było możliwe dzięki datowaniu radiowęglowemu. Badacze prześledzili, w jaki sposób wraz z upływem czasu zmieniała się zawartość procentowa pyłków roślinnych w poszczególnych próbkach w latach 1000 p.n.e.–600 n.e. Okazało się, że procentowy udział pyłków zbóż, czyli roślin stanowiących podstawę ówczesnej diety, zmniejszył się w okresie, w którym nastąpił wzrost populacji. Jednocześnie zwiększyła się ilość pyłków oliwek oraz winorośli. Wobec powyższych faktów nasuwa się ważne pytanie: dlaczego lokalni producenci decydowali się uprawę oliwek i winorośli zamiast zbóż, skoro popyt na te ostatnie musiał być wysoki i ciągle wzrastać?
Według badaczy dane uzyskane na podstawie historycznej analizy pyłków z rejonu południowej Grecji sugeruje istnienie gospodarki eksportowej opartej na uprawie rynkowej już w okresie archaicznym. Szczególnie istotna była w tym kontekście uprawa oliwek. Chociaż archeolodzy dysponują informacjami na temat transportu dóbr w tym przedziale czasowym, dostęp do wymiernych danych dotyczących integracji rynku i zmian w produkcji płodów rolnych jest bardzo ograniczony. – Nasz artykuł dowodzi, że pozostałości pyłków mogą być nowym źródłem w badaniach ilościowych starożytnej gospodarki – mówi dr hab. Adam Izdebski.
Z pola na targ: zintegrowany rynek w czasach starożytnych
Aby mieć pewność co do konkluzji przeprowadzonych badań, naukowcy zestawili trendy zidentyfikowane na podstawie próbek pyłków z danymi pochodzącymi z trzech innych źródeł. Pierwszym krokiem było zaobserwowanie spadku ilości pyłków z terenów nierolniczych przy jednoczesnym wzroście osadnictwa.
Następnie badacze rozpoczęli poszukiwania dowodów zwiększonej wymiany towarowej na podstawie wraków statków w Morzu Śródziemnym, co uznawane jest za standardowy wskaźnik aktywności handlowej. Po ograniczeniu poszukiwań do odpowiedniego przedziału czasu oraz regionu okazało się, że trendy zaobserwowane w przypadków wraków są zbieżne z trendami występującymi w uprawie zbóż, oliwek i winorośli. Według obu źródeł gospodarka Grecji przeżywała rozkwit w pierwszych dwóch stuleciach naszej ery, zaś kryzys w IV i V wieku, z kolejną tendencją zwyżkową w wieku następnym.
Ostatnim etapem badania było przyjrzenie się rozmieszczeniu dużych tłoczni oliwek i wina w krajach śródziemnomorskich. Choć nie brano pod uwagę jedynie Grecji, obecność tego rodzaju urządzeń wskazuje na szersze trendy gospodarcze w świecie śródziemnomorskim oraz zmieniające się wraz z upływem czasu czynniki zachęcające do produkcji znacznych ilości oliwy i wina. Również i w tym przypadku badaczom udało się potwierdzić korelację pomiędzy obecnością tłoczni a dany mi zebranymi w trakcie badania próbek pyłków.
Pojawienie się współczesnych zintegrowanych rynków i gospodarek kapitalistycznych uznawane jest za fundament antropocenu – epoki, w której ludzkość stała się znaczącym czynnikiem w rozwoju geologicznym Ziemi. Opublikowane przez zespół dr. hab. Adama Izdebskiego wyniki badań pokazują, że gospodarcze przemiany strukturalne, do których w znacznym stopniu doprowadziła europejska kolonizacja począwszy od XV wieku, były możliwe także kilka tysięcy lat temu.
poleca:
