Wyznaczanie trendów w nauce: Nie czytaj, jeżeli cierpisz na arachnofobię! Skorpiono-pająki w Mjanmie

W bursztynie sprzed 100 mln lat znaleziono prymitywnego pająka z ogonem przypominającym ogon skorpiona. Stawonóg otrzymał nazwę Chimerarachne, nawiązującą do chimery, potwora z greckiej mitologii, zbudowanego z kilku stworzeń. Ogon, tak zwany „telson”, występuje współcześnie u skorpionów – ale nigdy wcześniej nie widziano go u pająka.

Jak piszą naukowcy na łamach „Nature”, znaleziono dwie skamieliny, pomagające lepiej zrozumieć, jak wyewoluowały pająki. „Jest to niezwykle ważne znalezisko w kontekście poznania pochodzenia pająków”, wyjaśnia paleontolog Bo Wang z Chińskiej Akademii Nauk, cytowany przez agencję Reutera. „Nasza nowa skamielina najprawdopodobniej przedstawia najwcześniejszą gałąź pająków i sugeruje istnienie linii ogoniastych pająków, które przypuszczalnie pojawiły się w paleozoiku (epoce geologicznej zakończonej 251 mln temu) i przetrwały co najmniej do kredy w Azji Południowo-Wschodniej”.

Do czego służył ogon?

Paleontolog Paul Selden z Uniwersytetu Kansas tak tłumaczy możliwe przeznaczenie ogona: „Wszelkie wiciowate przydatki pełnią zwykle funkcję podobną do anten. Są wykorzystywane do wyczuwania otoczenia. Długi, giętki ogon służy zwierzętom do celów czuciowych”. Być może ogon umożliwiał wyczuwanie zdobyczy, drapieżników i otaczającego świata.

Ponieważ znaleziono je w bursztynie, spekuluje się, że pająki mogły żyć w przegniłych liściach i mchu u podnóży drzew. Selden tłumaczy: „Znaleźliśmy dorosłe samce, które na tym etapie życia prawdopodobnie przeczesywały okolicę w poszukiwaniu samic.

Jeżeli ogoniasty pająk przypominający skorpiona wygląda niepokojąco, pocieszający może być fakt, że żył on w czasach dinozaurów oraz że był bardzo mały. Chimerarachne, wyposażony także w kolec jadowy, miał długość zaledwie 7,5 mm, z czego ponad połowa przypadała na ogon.

Długa historia skryta w mrokach tajemnicy

Omawiane znaleziska, będące najnowszymi z serii skamielin z kredowych osadów w północnej części doliny Hukawng Mjanmie (dawnej Birmie), pomagają nam wypełnić lukę w wiedzy na temat ewolucji pająków. Naukowcy tłumaczą, że dokładne pochodzenie pająków pozostaje niejasne: niewiele wiadomo o ich grupie koronnej, jak i o nabywaniu cech przez pająki w toku ewolucji.

Pajęczaki są dużo starsze niż arachnofobia. Najwcześniejsze pajęczaki, czyli grupa obejmująca pająki, skorpiony, roztocze, kleszcze i inne, żyły około 420 mln lat temu. Najstarsze pająki, takie jakie znamy dziś, pochodzą sprzed około 315 mln lat. „Chimerarachne można by uznać za pająka. Wszystko zależy od tego, gdzie zechcemy wyznaczyć granicę”, objaśnia Selden.

Dodaje też, że Chimerarachne najprawdopodobniej wytwarzały jedwab w szerokich płachtach (nie umiały tkać sieci) oraz być może wykopywały jamy wyłożone takim materiałem. Pająki wykorzystują jedwab do wielu celów, a chwytanie zdobyczy to tylko jeden z nich. Inną ważną funkcją jest owijanie jaj, jak również znakowanie szlaku powrotnego do gniazda.