Kość szczękowa sprzed 180 000 lat dowodem na dużo wcześniejsze opuszczenie Afryki przez człowieka

Przez dziesięciolecia uważano, że około 60 000 lat temu przodkowie współczesnego człowieka opuścili Afrykę i rozprzestrzenili się w Eurazji, by szybko wyprzeć stamtąd Neandertalczyków i inne gatunki. Jednak ostatnie odkrycia burzą ten obraz: w jednej z chińskich jaskiń znaleziono zęby sprzed około 100 000 lat, a teraz izraelskie znalezisko nadaje kolejny wymiar naszej najdawniejszej historii.

O swoim odkryciu międzynarodowy zespół badawczy poinformował ostatnio na łamach czasopisma „Science”. Skamielinę – fragment szczęki górnej wraz z uzębieniem, należącej do dorosłego osobnika o morfologii i cechach podobnych jak u Homo sapiens – znaleziono na stanowisku archeologicznym w jaskini Misliya w północnym Izraelu. Prof. Israel Hershkovitz, kierujący pracami na Uniwersytecie w Tel Awiwie, wyjaśnia, że mamy do czynienia z radykalną zmianą rozumienia ewolucji naszego gatunku.

Prace nad datowaniem znaleziska zostały dofinansowane ze środków unijnego stypendium w ramach projektu HR_ESR. Wiek skamieliny ustalono dzięki połączeniu różnych metod datowania, które dały spójne wyniki. Wskazują one na wiek od 177 000 do 194 000 lat, przesuwając tym samym najwcześniejsze dowody na występowanie współczesnych ludzi poza Afryką o około 50 000 lat wstecz. Wspierane przez projekt HR_ESR badania dr. Mathieu Duvala i jego współpracowników przyczyniły się do bezpośredniego datowania jednego z zębów znalezionych w kości szczękowej. Uczeni wykorzystali kombinację metody uranowo-torowej oraz elektronowego rezonansu spinowego, postępując według najbardziej zaawansowanych procedur analitycznych, aby zminimalizować uszkodzenie badanej próbki.

Misliya łamie schemat

Co nie jest zaskakujące, odkrycie wzbudziło ogromne zainteresowanie specjalistów. Sugeruje się, że znalezisko dowodzi istnienia kilku fal migracji w Europie i Azji, ale może też oznaczać, że na Bliskim Wschodzie współcześni ludzie przez dziesiątki tysięcy lat współegzystowali, a być może również krzyżowali się, z innymi gatunkami człowieka. Najwcześniejsze hominidy żyły około 6-7 mln lat temu w Afryce. Ci dawni przodkowie są zaliczani do rodziny człowiekowatych głównie ze względu na to, że ich kościec nosi wyraźne cechy świadczące o dwunożności. Dopiero około 2 mln lat temu przodkowie człowieka po raz pierwszy opuścili Afrykę i rozprzestrzenili się na starym kontynencie.

Wyrafinowane narzędzia i ostrza odkryte w pobliżu jaskini sugerują, że jej mieszkańcy byli dobrze wyposażonymi myśliwymi, którzy używali proc i starannie wyrzeźbionych ostrzy do polowania na gazele, oryksy, dziki, zające, żółwie i ostrygi. Naukowcy odkryli też ślady mat roślinnych. Datowanie izotopowe pozwoliło ustalić wiek narzędzi na od 131 000 do 221 000 lat, co odpowiada wynikom badań zęba metodą ESR.

Europa pomaga w opracowaniu metod datowania najstarszych znalezisk

Elektronowy rezonans spinowy (ESR) to najprawdopodobniej jedyna metoda chronometrażu, którą można wykorzystać do datowania zębów z wczesnego plejstocenu, należących niegdyś do hominidów zamieszkujących region Morza Śródziemnego. Jednak standardowa procedura ma pewne ograniczenia. W celu udoskonalenia metody datowania uczestnicy projektu HR_ESR (Developing High Resolution Electron Spin Resonance (ESR) dating of fossil teeth: contribution to the chronology of early hominid occupations in the Mediterranean area) zastosowali dwa rozwiązania.

Zbadali oni procesy fizyczne i chemiczne wpływające na tkanki zębowe w mikroskali oraz ocenili ich znaczenie dla wyników datowania metodą ESR, a jednocześnie opracowali wysokorozdzielcze podejście łączące metodę uranowo-torową i ESR w badaniu skamielin zębów. Tę samą technikę wykorzystano ostatnio do określenia wieku zębów należących do nowo odkrytego gatunku Homo naledi – także te prace zostały sfinansowane ze środków projektu HR_ESR.

Więcej informacji:
strona projektu w serwisie CORDIS
trójwymiarowa rekonstrukcja najstarszych szczątków człowieka poza Afryką