Naukowcy odkrywają nowe wskazówki pomocne w zapobieganiu pandemiom

Zoonozy – naturalne przenoszenie się chorób wirusowych ze zwierząt na ludzi – stwarzają ustawiczne i globalne zagrożenie dla naszego zdrowia. Naukowcy starają się lepiej poznać sposób pojawiania się nowych patogenów człowieka, aby wdrażać strategie skutecznie zapobiegające szerzeniu się chorób, takich jak tragiczny w skutkach wybuch epidemii Eboli w Afryce Zachodniej w 2014 r. i aktualnie epidemia wirusa Zika w Ameryce Południowej.

Finansowany ze środków UE projekt PREDEMICS przoduje w tych dążeniach. Partnerzy projektu, nad którym prace rozpoczęły się w listopadzie 2011 r,. przestudiowali sposoby wykrywania całej gamy patogenów zakaźnych – takich jak wirusy wścieklizny, grypy i Eboli – szybko i równocześnie. Przeprowadzili skrupulatne badania nad kluczowymi mechanizmami wykorzystywanymi przez wirusy do wymykania się układowi odpornościowemu gospodarza.

Wyniki tych badań wniosą wkład w opracowywanie skutecznych strategii profilaktyki, kontroli i leczenia chorób oraz gotowości na wypadek pandemii i reagowania na nie. Znacząco pogłębiona została na przykład wiedza o wirusach grypy, które mogą wywoływać epidemie sezonowe i epizodyczne pandemie.

Wirus grypy rozprzestrzenia się między ludźmi różnymi drogami, między innymi powietrzno-kropelkową, a także przez kontakt bezpośredni. Udział każdej z tych dróg przenoszenia w epidemiach grypy trudno określić ilościowo i jak dotąd były one słabo poznane.

Aby to zmienić, naukowcy przeanalizowali drogi przenoszenia wśród zwierząt zaszczepionych przeciwwirusowymi mieszankami wirusów wrażliwych i opornych na leki. Dzięki ulokowaniu fretek w różnych warunkach, zespół PREDEMICS był w stanie naśladować rozmaite drogi przenoszenia, takie jak droga powietrzna i bezpośredni kontakt. Wybór padł na fretki, gdyż mają one podobny do ludzi rozkład receptorów kwasu sialowego, który ułatwia przenikanie wirusa do komórek docelowych. Po zakażeniu objawy kliniczne występujące u fretek przypominają te, które obserwowane są u ludzi.

Naukowcy odkryli, że w przypadku zwierząt zakażonych mieszanką wirusów opornych i wrażliwych na lek przeciwwirusowy – oseltamivir – oporność rozprzestrzeniała się przez kontakt, ale nie przez powietrze. To oznacza, że drogi przenoszenia z szerszym wąskim gardłem mogą skutkować rozprzestrzenianiem wariantów mniejszościowych, co może być ważnym szlakiem ewolucji grypy.

Partnerzy projektu ustalili także, że izolaty wirusowe pozyskane od pacjentów cierpiących na ciężką infekcję H1N1 (pierwotnie określaną mianem świńskiej grypy) wykazywały wyższą heterogeniczność genetyczną w porównaniu do tych pochodzących od osób chorujących na łagodne postaci choroby. To podkreśla wagę zmienności genetycznej dla adaptacji wirusa. Nowe informacje przyniosły także badania nad zakażonymi koloniami nietoperzy i populacjami lisa rudego.

Na przykład rozpowszechnienie wirusa Lyssa (w tym wścieklizny) jest uzależnione od wielkości kolonii nietoperzy i liczby gatunków. Ustalenia te przyczynią się do udoskonalenia metod kontroli zakażeń u dzikich zwierząt. Wyniki finansowanych przez konsorcjum PREDEMICS dwóch szeroko zakrojonych prac badawczych nad chorobą wywoływaną przez wirus Zika, przenoszony przez komary, ukazały się niedawno w czasopiśmie »The Lancet«.

Wszystkie dane zgromadzone w ramach projektu PREDEMICS są obecnie zbierane i opracowywane na ogólnodostępnej platformie wymiany danych, która umożliwi dalsze analizy po zamknięciu projektu, co zaplanowano na koniec października 2016 r. Na czołowych uczelniach europejskich odbyły się szkolenia, a także zadbano o wymianę podejść i danych na szczeblu krajowym i międzynarodowym z organizacjami opieki zdrowotnej w celu wzmocnienia pozycji Europy w obliczu tego globalnego wyzwania.

Więcej informacji:
witryna projektu PREDEMICS