Wykopaliska DNA pozwoliły odkryć autochtoniczne zapasy ziarna na Wyspach Kanaryjskich

Nasiona jęczmienia, liczące sobie prawie tysiąc lat, ukryte w wulkanicznych silosach i jaskiniach górskich przez ludność tubylczą, pozwoliły naukowcom przeprowadzić bezprecedensowe genotypowanie archeobotanicznych próbek. Badania te poszerzają wiedzę o utrzymywaniu się człowieka przy życiu od prehistorycznych okresów paleolitu i epipaleolitu po dzień dzisiejszy.

„Warunki panujące w tych jaskiniach nadawały się idealnie na przechowalnię, a w tych najodleglejszych i najlepiej ukrytych można dzisiaj, po ponad 500 latach, znaleźć nienaruszone nasiona” – wyjaśnia Jacob Morales z Uniwersytetu Las Palmas de Gran Canaria, współkierownik badań.

Wyniki badań opublikowane w »Journal of Archaeological Science« wskazują na uderzające podobieństwa genetyczne między kanaryjskim jęczmieniem hodowanym obecnie a tym z czasów prehistorycznych. W ramach projektu prowadzonego wspólnie przez akademików z hiszpańskiego Uniwersytetu Las Palmas de Gran Canaria oraz Uniwersytetu Linköping w Szwecji, zbadano genotypy 640 nasion jęczmienia i przeprowadzono analizę porównawczą ponad stu różnych wariantów genetycznych z Wysp Kanaryjskich, Afryki Północnej i zachodniego regionu śródziemnomorskiego, hodowanych w różnych okresach historycznych. Datowanie radiowęglowe (AMS) wskazuje, że rok pochodzenia niektórych ze znalezionych nasion datuje się między 1050 a 1440 rokiem naszej ery i pochodzą one najprawdopodobniej jeszcze z czasów przedhiszpańskich.

W skrócie, w porównaniu z nasionami pochodzącymi z kontynentalnej Afryki i Europy, archeologiczny materiał jęczmienia kanaryjskiego charakteryzuje się wedle ustaleń naukowców unikatowym klastrem genów liczącym sobie całe wieki i sięgającym czasów sprzed podboju Wysp Kanaryjskich przez Koronę Kastylii.

„Ponieważ pierwotna populacja została zastąpiona w dużej mierze przybyszami z Hiszpanii, chcieliśmy dowiedzieć się, czy jęczmień też został zastąpiony. Stwierdziliśmy jednak, że to co uprawiane jest na Wyspach Kanaryjskich dzisiaj to ten sam jęczmień, który pierwotna populacja przywiozła ze sobą na wyspy, kiedy je kolonizowała na początku pierwszego tysiąclecia naszej ery” – informuje Jenny Hagenbald, adiunkt na Uniwersytecie Linköping i współautorka raportu z badań.

Podczas gdy pochodzenie autochtonicznej ludności Wysp Kanaryjskich – Guanczów – jest przedmiotem wielu teorii i debat, pewne jest teraz, że jęczmień zachował się wyjątkowo dobrze jako główna roślina uprawna na wyspach. Począwszy od autochtonów, którzy chronili a nawet ukrywali swoje cenne plony w prehistorycznych jaskiniach, przez osadników hiszpańskich w XIV i XV wieku, aż po dzisiejszą społeczność rolniczą, nasiona te wydają się być wrośnięte w kod DNA Wysp Kanaryjskich.

„Dowiedzieliśmy się także sporo o jęczmieniu uprawianym w czasach prehistorycznych. Zastosowane przez nas markery genetyczne pokazują, że jęczmień ten miał wysoką wartość odżywczą, a każda roślina wytwarzała wiele nasion. Jęczmień wydawał się dobrze zaadaptowany do warunków panujących na Wyspach Kanaryjskich i hiszpańscy zdobywcy najpewniej to dostrzegli” – podkreśla Matti Leino, adiunkt w Muzeum Nordyckim a wcześniej na Uniwersytecie Linköping.

Wyniki wskazujące na genetyczne podobieństwo otwierają teraz interesujące perspektywy przed przyszłymi badaniami populacyjnymi nad dawnymi, archeologicznymi pozostałościami DNA na szerszą skalę, aby móc dalej odkrywać zakopaną historię Ziemi.

Celem projektu PALEOPLANT, który oficjalnie zamknięto w grudniu 2015 r., było lepsze poznanie wykorzystywania przez przedrolnicze społeczności roślin jadalnych i zasobów roślinnych. Projekt otrzymał niemal 385 000 EUR dofinansowania ze środków ERBN.

Więcej informacji:
strona projektu w serwisie CORDIS