"Nowe umowy" w miejscach pracy

"Interesują mnie zmiany społeczne oraz dostępne możliwości prowadzenia lepszego życia w miejscu pracy. Dotyczy to kwestii płac, relacji ze współpracownikami, zadowolenia z pracy, a nawet przyjemności" — wyjaśnia prof. Ó Riain. "Chcę przyjrzeć się temu zagadnieniu w sposób bardzo bezpośredni i praktyczny. Porównania pomiędzy krajami umożliwią nam wyciągnięcie wniosków na podstawie różnych modeli ekonomicznych oraz w odniesieniu do nich".

Zespół projektu ERBN korzysta z wyników przeprowadzanego w UE europejskiego badania warunków pracy (ESWC), by analizować tendencje w zakresie płac, procedur roboczych, rozwoju zawodowego oraz czasu pracy w okresie rozkwitu gospodarczego oraz krachu finansowego. Jego członkowie zajmą się połączeniem tych wyników z danymi dotyczącymi poszczególnych sektorów, regionów i krajów, by dowiedzieć się, w jaki sposób pojawiają się i rozpowszechniają "układy w miejscu pracy" — takie jak godziny pracy czy bezpieczeństwo zatrudnienia — kształtowane przez kontekst społeczny oraz instytucjonalny.

"W latach 90. XX wieku oraz w pierwszej dekadzie XXI wieku prowadzono dyskusje na temat europejskich modeli ekonomicznych i grupowano je w ramach "typów kapitalizmu", takich jak typ liberalny, skandynawski, kontynentalny czy śródziemnomorski" — mówi profesor. "Jednak wiemy, że modele kryjące się pod tymi etykietami ciągle się zmieniają. Na przykład w latach 2000–2008 w Niemczech miejsca pracy bardzo się zmieniły — zmniejszyło się bezpieczeństwo, nastąpił okres ograniczenia płac oraz skoncentrowano się na eksporcie".

Elastyczność przybiera różne postacie

Zdaniem prof. Ó Riaina kapitalizm skandynawski na przykład może różnić się od kapitalizmu brytyjskiego, jednak zmiany w obu tych typach zmierzają do większej elastyczności zasad pracy. Różnica między nimi polega na sposobie wprowadzania tych zmian. W Wielkiej Brytanii menedżerowie mają większe uprawnienia i mogą wywierać nacisk na pracowników, zmuszając ich do wydłużenia godzin pracy, natomiast w krajach skandynawskich zespołami kierują współpracownicy, a nie menedżerowie, zatem "elastyczność" może na przykład oznaczać bycie pod telefonem po pracy, a nie wydłużenie czasu przebywania w miejscu pracy. Rezultaty mogą być zaskakujące.

"Teoretycznie gospodarki 'liberalne', takie jak irlandzka czy brytyjska, są bardziej elastyczne, ponieważ zatrudnianie i zwalnianie jest tam łatwiejsze" — mówi profesor. "Jednak w praktyce — również ze względu na to, że zasiłki dla osób niepracujących są niższe — stawka rośnie, a niechęć do zmian może w rzeczywistości być większa. Paradoksalnie, poproszenie pracowników o poświęcenie się w imię realizacji celu długoterminowego może być łatwiejsze w z pozoru mniej elastycznych gospodarkach 'kontynentalnych'. Silniej rozwinięta opieka społeczna oraz większa równość sprawiają, że stawka staje się niższa, a zwiększa się poczucie wspólnego celu oraz wspólnej przyszłości".

Aby przeanalizować procesy związane z tego rodzaju układami w miejscu pracy oraz ich powiązania z szerszym kontekstem politycznym i kulturowym w poszczególnych krajach, zespół projektu powiąże badania prowadzone na podstawie ankiet z szeregiem szczegółowych studiów przypadku. Badacze skoncentrują się na sześciu firmach reprezentujących trzy branże — oprogramowanie, handel detaliczny i opiekę zdrowotną — w dwóch krajach: Irlandii i Danii.

"Studia przypadku pozwolą nam 'uchylić maskę' i 'zajrzeć do silnika'" — mówi prof. Ó Riain. Naukowcy przeprowadzą rozmowy z menedżerami i pracownikami, a także z ich klientami i dostawcami, wezmą udział w spotkaniach, przeanalizują historie projektów oraz działania "zakulisowych" menedżerów w ramach dnia pracy.

W gospodarce UE można wskazać różne "odmiany kapitalizmu"

Profesor ma nadzieję, że szczegółowe informacje zgromadzone na temat bogatych w wiedzę sektorów oraz krajów, w których panują różne "odmiany kapitalizmu", dostarczą wniosków teoretycznych i praktycznych dotyczących wzajemnych powiązań pomiędzy finansami, polityką przemysłową, pracodawcami oraz pracownikami.

"Nie udałoby się zrealizować projektu na taką skalę bez grantu ERBN" — mówi profesor. "Ściślej mówiąc, dłuższa, wieloletnia perspektywa sprawia, że projekt jest bardziej spójny jako całość. Grant umożliwił nam powołanie zespołu badawczego złożonego z dwóch uczestników staży podoktorskich oraz trzech doktorantów, a także zorganizowanie konferencji, co z kolei pozwoliło nam utworzyć grupę badawczą zajmującą się socjologią miejsca pracy na naszym uniwersytecie".

prof. Ó Riain jest zdania, że wyniki projektu wykażą w sposób bardziej usystematyzowany, jak różne aspekty miejsca pracy zorganizowane są w poszczególnych krajach, a także pokażą, że nie chodzi tu wyłącznie o interakcje pomiędzy osobami, ale również o ich wspólne możliwości, takie jak wspólne zrozumienie "działań na rzecz przyszłości" oraz instytucji wspierających.

"Istnieje powiązanie pomiędzy poziomem miejsca pracy oraz poziomem europejskim" — twierdzi profesor — "dlatego mamy nadzieję, że te badania dostarczą informacji na temat podejmowanych obecnie działań na rzecz zintegrowania gospodarki UE".

- Źródło: Prof. Seán Ó Riain
- Koordynator projektu: Uniwersytet Narodowy Irlandii, Maynooth, Irlandia
- Tytuł projektu: New Deals in the New Economy
- Akronim projektu: NEWDEALS
- witryna internetowa projektu NEWDEALS
- siódmy program ramowy (7PR) (nabór wniosków do ERBN): Grant na Rozpoczęcie Badań Naukowych 2011
- Wsparcie ze strony KE: 1 300 000 EUR