O podatkach

Wyniki doświadczeń nad podporządkowywaniem się, które przeprowadzili dofinansowani ze środków UE naukowców sugerują, że słowo „opłata” skłania duży odsetek ludzi do unikania płacenia podatku. Wnioski z badań, przeprowadzonych w ramach dofinansowanego ze środków UE projektu WILLING TO PAY?, mogą wywrzeć długofalowy wpływ na sposób pobierania podatków w przyszłości.


Uczestnicy byli proszeni o wykonanie szeregu symulowanych zadań i złożenie sprawozdania, ile udało im się zarobić. Mimo iż mogli oświadczyć co im się żywnie podobało, zostali poinformowani, że w razie złapania na oszustwie będą musieli zapłacić grzywnę w podwójnej wysokości należnego podatku.


Naukowcy odkryli, że kiedy uczestnicy przeczytali słowo „opłata” zamiast „podatek”, płacili średnio 10% mniej niż wymagana kwota podatków. Co więcej, kiedy uczestnicy mieli okazję wnieść „opłatę” lub „podatek” na fundusz, który podlegał następnie stopniowej redystrybucji, dane pokazały, że uczestnicy w przeważającej części wybierali zapłatę podatku.


Te wstępne dane sugerują, że słowo „podatek” może nie być tak politycznie zabarwione, jak to się politykom wydaje, a słowo „opłata” może tak naprawdę być silniej nacechowane negatywnie.


Projekt WILLING TO PAY?, którego realizacja rozpoczęła się we wrześniu 2012 r., przypadł na czasy, kiedy wiele europejskich państw staje w obliczu szeregu presji demograficznych, ekonomicznych i fiskalnych. Wśród nich można wymienić zabezpieczenie starzejącej się populacji i utrzymanie odpowiedniej opieki społecznej, przy jednoczesnej presji na obniżanie podatków.


Aby lepiej zrozumieć aktualne wybory polityczne przed jakimi stają rządy, Europejski Instytut Uniwersytecki we Florencji, Włochy, zamierza przestudiować zawiłe interakcje między instytucjami politycznymi, polityką publiczną i preferencjami obywateli. Naukowcy zamierzają także pogłębić wiedzę na temat sposobu, w jaki instytucje kształtują i modyfikują decyzje ludzi oraz jak mogą one lepiej dostosowywać się, aby zwiększać swoją skuteczność.


Partnerzy projektu wskazali także, na odnotowane w całej Europie różnice w postawach wobec podatków. We Włoszech na przykład, obywatele częściej wyrażają głęboko negatywną i nieufną postawę wobec odpowiedzialności organów rządowych – w odróżnieniu od krajów skandynawskich, powiedzmy, Szwecji. Te hipotezy mają zostać przetestowane w ramach projektu, aby lepiej zrozumieć motywacje kryjące się za różnymi postawami w krajach, takich różnorodnych jak Szwecja, USA, Włochy i Zjednoczone Królestwo.


Ostatecznie partnerzy projektu WILLING TO PAY? mają nadzieję rzucić światło na interaktywne relacje między instytucjami a obywatelami oraz wyjaśnić wielorakie ścieżki i różne wybory dokonywane w rozmaitych, demokratycznych państwach opiekuńczych. Badania stanowią istotny krok naprzód w ekonomii eksperymentalnej wraz z próbami z udziałem obywateli, wzorowanymi na rzeczywistych sytuacjach i realnych wyborach politycznych.


Istnieje nadzieja, że projekt – mający zakończyć się w sierpniu 2017 r. i dofinansowany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERBN) z budżetu siódmego programu ramowego UE – zaowocuje ustaleniami, które posłużą do usprawnienia systemów podatkowych w całej Europie. Partnerzy projektu WILLING TO PAY? utrzymują, że tylko poznawszy uprzednio stosunek obywateli do swojego państwa i jego źródło, rządy mogą zacząć zastanawiać się nad sposobem reformowania systemów politycznych.