Rzut okiem na tajność w organizacjach

Tajność stała się w ostatnich latach głośnym tematem w obliczu burzliwej debaty publicznej na temat przejrzystości i odpowiedzialności, zapoczątkowanej przez działalność serwisu WikiLeaks i inne nagłośnione przypadki ujawniania nieprawidłowości. Choć tajność jest zjawiskiem wszechobecnym, dotychczas nie przeprowadzono żadnych systematycznych badań na temat formalnych i nieformalnych procesów społecznych związanych z umyślnym ukrywaniem informacji przed osobami należącymi do organizacji lub przez takie osoby.

Finansowany ze środków UE projekt "The 'hidden architecture' of organizations: A study of organizational secrecy" (ORGSEC) zajął się poszerzeniem wiedzy na temat tajności w organizacjach z wykorzystaniem metodycznych badań interdyscyplinarnych. Nadrzędnym celem jest przybliżenie tematyki badań społeczności badaczy i popularyzowanie wiedzy o daleko sięgających implikacjach tajności dla grup, sieci kontaktów i organizacji.

Prace rozpoczęto od analizy koncepcji tajności w piśmiennictwie nauk społecznych, szczególnie w teorii organizacji, socjologii i filozofii. Na tym etapie badań dowiedziono, że tajność to zjawisko wielowymiarowe i trwale wpływające na życie codzienne.

Szczegółowa analiza wykazała, że tajność jest w organizacjach cechą i procesem o znaczeniu fundamentalnym. Tajność jest nieodłączną składową struktur i etosu organizacji, a nie jedynie wynikiem ludzkich decyzji o ujawnianiu lub zatajaniu informacji.

W innym badaniu analizowano kulturę powstającą w niektórych organizacjach, gdy kilka działów lub grup nie chce dzielić się informacją i wiedzą z innymi pracownikami tego samego przedsiębiorstwa. Okazało się, że funkcjonowanie takich grup, klik lub sieci może wręcz promować kreatywność i innowacje.

Ogólne wyniki badań sugerują, że samo pojęcie tajności niekoniecznie powinno być postrzegane negatywnie, w odróżnieniu od problemów z przejrzystością i odpowiedzialnością publiczną.

Projekt ORGSEC przedstawił konkretne uzasadnienia dla tajności w organizacjach i administracjach rządowych. W kontekście współczesnych nacisków na zapewnienie otwartości we wszystkich dziedzinach życia publicznego i prywatnego wypracowane wyniki będą mieć trwałe implikacje dla badań, organizacji, formułowania polityki i ogólnego funkcjonowania społeczeństwa.