Według badań przeprowadzonych przez CBOS w 2013 roku aż 72 proc. Polaków sprzeciwia się komercjalizacji świąt. Mimo to wielu z nas celebruje je w popkulturowym klimacie. Co rządzi naszymi rytuałami – marketing, kultura popularna czy tradycja? - wyjaśnia dr Karol Jachymek, kulturoznawca ze School of Ideas Uniwersytetu SWPS.
Halloween, które stopniowo przyjmuje się także w Polsce, towarzyszy sprzedaż tematycznych słodyczy, gadżetów oraz przebrań. Podobnie jest w przypadku tzw. Black Friday, przypadającego w Stanach Zjednoczonych na piątek po Dniu Dziękczynienia. Wydarzenie to coraz częściej wykorzystywane jest przez polskie sieci handlowe, które pomimo braku tradycji związanych z amerykańskim świętem, organizują sezonowe obniżki i wyprzedaże. W ten sposób symbolicznie rozpoczyna się sezon bożonarodzeniowy.
Efektem działań marketingowych jest spopularyzowany przez reklamy jednego z napojów gazowanych, a następnie przez liczne filmy, charakterystyczny wizerunek Świętego Mikołaja. Z okazji Bożego Narodzenia kupujemy czekoladki i ozdoby z jego podobizną i powtarzamy dzieciom, że przynosi prezenty. Robimy wspólne zakupy na jarmarkach, w domu ustawiamy sztuczną choinkę, a kolędy zastępujemy świątecznymi przebojami.
W lutym Walentynki, które zadomowiły się w naszym kraju mniej więcej w latach 90., wypełniają kilkumiesięczną przerwę pomiędzy Bożym Narodzeniem a Wielkanocą, powielając tym samym amerykańską tradycję.
Na wzajemne przenikanie się obcych kulturowo zwyczajów i ujednolicony sposób spędzania świąt mają wpływ liczne procesy globalizacyjne, zachowania i wzorce, które czerpiemy z popkultury, a także strategie marketingowe stosowane przez znane marki.
Warto również zauważyć, że często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że zjawiska, które wydają nam się tradycyjne i rodzime, wywodzą się z innych kręgów kulturowych. Do takich zwyczajów należy m.in. ubieranie choinki, które dotarło do nas na przełomie XVII i XIX wieku z Niemiec. Z kolei Orszak Trzech Króli, zbliżony do naszych jasełek, wywodzi się z kultury hiszpańskiej. W Polsce coraz większą popularnością cieszy się również Dzień Świętego Patryka, będący narodowym świętem Irlandii, kiedy to spotykamy się z przyjaciółmi i wspólnie spędzamy czas w pubach. Natomiast organizowane w wielu polskich miastach festiwale kolorów, podczas których z radością obsypujemy się barwnymi proszkami, stanowią nawiązanie do hinduistycznego święta Holi.
Dorośli nie zawsze są jednak chętni do przyjmowania obcych kulturowo zwyczajów. Według badania przeprowadzonego w październiku 2015 roku przez dział Data&Insight Havas Media Grup 8 na 10 Polaków nie obchodzi święta Halloween. Okazuje się jednak, że rodzice zgadzają się, aby ich dzieci uczestniczyły w nim. Wspólnie wędrują od domu do domu w poszukiwaniu słodyczy. Powyższy mechanizm wyraźnie pokazuje, jak mogą utrwalać się nowe tradycje i obrzędy. To, w jaki sposób są wychowywane młode pokolenia, szczególnie wpłynie na strukturę przyszłych tradycji. Podobne procesy toczą się zresztą od wieków. Obyczaje od lat dynamicznie się przenikają, z biegiem czasu stając się trwałym elementem danej kultury.
Czy w takim razie jesteśmy skazani na święta, których nie chcemy obchodzić? Niekoniecznie. Po pierwsze, warto w sposób krytyczny podchodzić do nowych zwyczajów - zastanowić się, co oznaczają, skąd pochodzą i przede wszystkim jak się mają do naszych indywidualnych potrzeb. Po drugie, należy zadać sobie pytanie, czy te potrzeby nie są wykreowane przez kampanie marketingowe.
I na koniec: okresy świąteczne zawsze stanowią czas wyjątkowy. Istotnym jest spędzanie go wspólnie z rodziną, przyjaciółmi i najbliższymi znajomymi. Jeśli nowe zwyczaje nam to umożliwiają, to może wcale nie są takie złe?
Dr Karol Jachymek - kulturoznawca, wykładowca School of Ideas Uniwersytetu SWPS, nowoczesnego kierunku poświęconego projektowaniu innowacji. Zajmuje się historią kultury, codzienności i kinematografii polskiej (w szczególności polskim kinem popularnym i kinem okresu PRL-u), zagadnieniem filmu jako świadectwa historycznego oraz problematyką ciała, płci i seksualności. Interesuje się nowymi perspektywami w prowadzeniu badań historycznych, wykorzystywaniem materiałów (audio)wizualnych jako świadectw historycznych, wpływem filmu na pamięć indywidualną i zbiorową, a także wszelkimi przejawami kultury popularnej.
Nauki społeczne - ostatnio dodane
poleca:
![Halloween,_Sanok_am_2013-10-31, <br><small> fot. By Silar (Own work) [CC BY-SA 3.0 (httpcreativecommons.orglicensesby-sa3.0)], via Wikimedia Commons](/img/wo/6/16/Halloween_Sanok_am_2013-10-31-fot-By-Silar-obrazek_duzy_4090616.jpg)
