Prehistoryczne szkielety kobiet noszą ślady ciężkiej pracy fizycznej

Mówi się, że praca kobiety nigdy się nie kończy i sądząc po danych zebranych w wyniku analizy szkieletów wiejskich kobiet z Europy Środkowej, z czasów środkowego holocenu, powiedzenie to z pewnością dotyczy naszych przodków.

Wkład kobiet żyjących jakieś 7000 lat temu w podstawowe prace na roli, takie jak kopanie, przesiewanie ziarna czy przenoszenie dużych ciężarów, był niezbędny, aby gospodarstwo prosperowało. O tym, że praca była obciążająca fizycznie świadczy fakt, że wedle przeprowadzonych badań, siła górnej partii ciała przewyższała możliwości dzisiejszych najlepszych sportsmenek.

Opisane w czasopiśmie »Science Advances« odkrycia rzucają nowe światło na podział pracy w prehistorycznych społecznościach i przeczą założeniu, że kobiety zajmowały się tylko pracami domowymi i wychowywaniem dzieci. Prace, częściowo realizowane wcześniej w ramach finansowanego ze środków UE projektu ADNABIOARC, poddają w wątpliwość wcześniejsze hipotezy dotyczące podziału obowiązków.

Okno z widokiem na przeszłość

To czym się człowiek zajmuje zostawia ślady na jego szkielecie. W ciągu ostatnich 30 lat dymorfizm płciowy został udokumentowany w badaniach antropologicznych nad czasowymi trendami w wytrzymałości tkanki kostnej w kontekście intensyfikacji działalności rolniczej oraz pojawienia się siedzącego trybu życia.

Jednak ze względu na możliwość uzależnionych od płci reakcji szkieletu na obciążenia mechaniczne oraz brak współczesnych danych porównawczych, życie prehistorycznych kobiet trudno było zinterpretować. Jak podkreślają autorzy: „[...] wśród współczesnych tenisistów różnice między stroną lewą a prawą wyraźnie wskazują na większą reaktywność na obciążenia mechaniczne u mężczyzn w porównaniu do szkieletów kobiet”.

Powtarzające się obciążenia, w wyniku podnoszenia, ciągnięcia czy biegania, zostawiają swój ślad na kośćcu. Przejście z trybu łowiecko-zbierackiego w ciągłym ruchu na tryb rolniczy, który wiąże się z podnoszeniem dużych ciężarów, ale też jest bardziej siedzący, około 10 000 lat temu, przyciąga teraz uwagę antropologów. Sztywne, wygięte piszczele mężczyzn znalezionych w Europie z okresu od 5300 lat p.n.e. do 100 roku n.e. – ukształtowane przez mięśnie znajdujące się stale ruchu – stawały się coraz bardziej proste i coraz mniej sztywne wraz z intensyfikacją upraw i ograniczaniem wędrówek. W tym samym okresie kobiece piszczele za bardzo się jednak nie zmieniły. Zbadanie kości ramiennych naprowadziło naukowców z kolei na inny schemat.

Inne podejście analityczne owocuje nowymi dowodami

Za pomocą laserowego systemu obrazowania 3D zespół zapisał modele 89 kości piszczelowych i 78 kości ramiennych kobiet żyjących w neolicie (5300 p.n.e. – 4600 p.n.e.), epoce brązu (3200 p.n.e. – 1450 p.n.e.), epoce żelaza (850 p.n.e. – 100 n.e.) i w średniowieczu (800 n.e. – 850 n.e.) w Europie Środkowej.

Naukowcy porównali przekrojową sztywność ramienia i piszczeli, kształt, proporcje obciążenia i siły między kończynami z porównywalną grupą sportsmenek oraz z grupą kontrolą, osób aktywnych rekreacyjnie, jako porównanie z sytuacją niewielkiego obciążenia. Sportsmenki zostały wybrane z dyscyplin różniących się pod względem intensywności oraz ukierunkowania obciążeń: biegaczki wytrzymałościowe, piłkarki oraz wioślarki.

Zespół stwierdził, że sztywność ramienia przewyższała tę zaobserwowaną u sportsmenek, przy czym intensywność obciążeń skierowana była głównie na kończyny górne. Proporcje siły między kończynami były u kobiet z neolitu, epoki brązu i epoki żelaza zasadniczo podobne jak te zaobserwowane u dzisiejszych wioślarek średniego formatu. Średnie wartości sztywności kości piszczelowej były znacznie poniżej tych udokumentowanych dla biegaczek, co oznacza, że prehistoryczne prace mniej łączyły się z siłą oddziaływania podłoża (siłą wywieraną przez podłoże przy kontakcie z nim).

Wyniki te wskazują, że w życiu kobiet prehistorycznych, przez tysiące lat europejskiego rolnictwa, większą rolę odgrywały cięższe prace ręczne niż mobilność w terenie, na poziomie znacznie przewyższającym ten obserwowany wśród dzisiejszych kobiet.

Partnerzy projektu ADNABIOARC (From the earliest modern humans to the onset of farming: the role of climate, life-style, health, migration and selection in shaping European population history) zainteresowani byli adaptacją biologiczną, technologicznymi innowacjami oraz plastycznością zachowań, które wywołane zostały przez wczesną migrację i uprawę roli.

Więcej informacji:
strona projektu w serwisie CORDIS