Wyznaczanie trendów w nauce: Jestem artystą, nie jakimś nieokrzesanym jaskiniowcem!

Zawsze uważaliśmy sztukę za zachowanie wyjątkowe dla naszego gatunku, coś wyłącznie ludzkiego. Działalność artystyczna miała dalece przekraczać możliwości naszych krewnych znajdujących się na niższym szczeblu ewolucji.

Wygląda jednak na to, że nie tylko my posiedliśmy umiejętność wyrażania się przez sztukę, a do tego wcale nie dokonaliśmy tego jako pierwsi! Neandertalczycy tworzyli malowidła naskalne na długo przed ludźmi. Czy naprawdę te zgarbione, prymitywne, owłosione i tępe stworzenia mogły mieć artystyczną duszę?

Pierwsi europejscy malarze

Nowe badanie opublikowane w czasopiśmie „Science” dowodzi, że najstarsze znane malunki jaskiniowe zostały stworzone przez neandertalczyków, a nie współczesnych ludzi. Malowidła naskalne powstały w Hiszpanii – w końcu to ojczyzna Pabla Picassa – dużo wcześniej, niż Homo sapiens dotarł na kontynent europejski. Nowoczesne metody datowania pozwoliły ustalić wiek malowideł na co najmniej 65 000 lat, czyli 20 000 lat przed przybyciem pierwszych współczesnych ludzi z Afryki do Europy.

Ustalenia te sugerują, że paleolityczne obrazy musiały być dziełem neandertalczyków, jedynych człowiekowatych zamieszkujących wówczas nasz kontynent. Zespół znalazł tylko malunki o charakterze abstrakcyjnym.

Koniec z kiepską reputacją neandertalczyków

W środowisku archeologów panuje pogląd, że neandertalczycy byli bardziej wyrafinowani, niż to się zwykło uważać, tylko brak było na to jednoznacznych dowodów. Teraz się to zmieniło. Alistair Pike, profesor archeologii na Uniwersytecie w Southampton, będący jednym z liderów badania, tłumaczy w swojej wypowiedzi dla agencji Reutera: „Mamy tu twarde dowody, które obalają mit, jakoby neandertalczycy byli prymitywnymi jaskiniowcami”.

W trzech jaskiniach, oddalonych od siebie o setki kilometrów, znaleziono symbole, odbicia dłoni i geometryczne kształty. Ich stworzenie wymagało konkretnych umiejętności, między innymi mieszania pigmentów czy wyboru odpowiedniego umiejscowienia malunków.

Naukowcy wykorzystali precyzyjną technikę datowania, aby ustalić dokładny wiek malowideł. Ze skały zebrano kilka miligramów węglanu wapnia do analizy.

Co więcej, znaleziono dowody na istnienie długiej tradycji artystycznej. Przypuszczalnie neandertalczycy używali malowanych muszelek jako biżuterii. W kolejnym badaniu, które ukazało się w czasopiśmie „Science Advances”, ustalono, że barwione i przewiercane muszelki z innej hiszpańskiej jaskini pochodzą sprzed około 115 000 lat.

W wywiadzie dla BBC prof. Pike stwierdził: „Kwestia tego, do jakiego stopnia neandertalczycy byli podobni do ludzi, jest przedmiotem gorącej debaty. Nasze odkrycia wniosą znaczący wkład w te rozważania”. Uczony dodaje też: „Kolejne ważne pytanie brzmi: czy neandertalczycy tworzyli sztukę figuratywną? Mamy odciski dłoni, mamy mnóstwo czerwonych kropek i mamy te linie. Chcemy dowiedzieć się, czy przedstawiają one zwierzęta, na które polowali neandertalczycy”.

Prof. Pike chce zrozumieć, jak rozległa była sztuka neandertalska. Planuje datowanie i badania rysunków naskalnych we Francji i innych krajach. Jego odkrycia mogą wywrócić do góry nogami naszą wiedzę o ewolucji człowieka, choć jedno pytanie już zawsze pozostanie bez odpowiedzi: co mogliby osiągnąć neandertalczycy, gdyby 40 000 lat temu nie wyginęli po osiedleniu się w Europie ich krewnych?