Różnice językowe w terminologii dotyczącej lasu mogą być inspiracją dla prawodawców

Od czasu Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju w 1992 r. (Szczytu Ziemi z Rio de Janeiro) lasy znajdują się w centrum międzynarodowych polityk mających na celu walkę ze zmianą klimatu, wzmacnianie zrównoważonego rozwoju i poprawę bezpieczeństwa żywnościowego. Ale czy słowo „las” (lub „pokrywa leśna”), opisywane w ten sam sposób, zawiera w sobie potrzebę skoordynowanego działania zmierzającego do zrównoważonej gospodarki leśnej?

Mimo że międzynarodowe organizacje, takie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, opracowały pewne wspólne i funkcjonalne definicje, posiadające określone parametry, jak np. zwarcie drzewostanu, powierzchnia gruntów i wysokość drzew, wiadomo, że niewiele pojęć ma identyczne odpowiedniki w różnych ludzkich językach.

W ramach projektu LACOLA, finansowanego przez UE, zespół naukowców porównał i ocenił zróżnicowanie semantyczne obserwowane w przypadku lasów. Wyniki prac opisano w czasopiśmie „Geographica Helvetica”. Artykuł pt. „Forests: The cross-linguistic perspective” (Lasy: perspektywa międzyjęzykowa), został przygotowany pod okiem Muriel Côte, Fluriny Wartmann i Rossa Purves’a, w ramach warsztatów sfinansowanych przez jednostkę badawczą Geocomputation na Uniwersytecie w Zürichu.

W oparciu o dane z terenowych badań językoznawczych przeprowadzonych na genealogicznie i geograficznie różnorodnej próbie obejmującej sześć rodzin językowych i cztery kontynenty (od języka avatime w Ghanie po makalera w Timorze Wschodnim) uczeni wykazali, że podstawowe kategorie językowe dotyczące pokrywy leśnej różnią się znacząco pod względem kodowania semantycznego w poszczególnych językach. Zdaniem badaczy „las jest skomplikowaną kategorią z punktu widzenia możliwości przekładu międzykulturowego”.

Zespół zwrócił uwagę na zróżnicowanie terminów, które mogą być uważane za bliskie odpowiedniki znaczeniowe słowa „las”. „O ile niektóre rzeczywiście są zbliżone znaczeniowo do pojęcia oznaczającego gęsto zalesiony obszar o określonej wielkości, to inne oznaczają dziką roślinność w bardziej ogólnym sensie (podobnie jak busz), inne jeszcze nie mieszczą w sobie roślinności lecz ewokują bardziej abstrakcyjne pojęcie przestrzeni na zewnątrz budynków czy na łonie natury”, tłumaczą naukowcy.

Autorzy artykułu konkludują, że międzyjęzykowe zróżnicowanie terminologii dotyczącej lasu może mieć konsekwencje dla aktualnych działań zmierzających do standaryzacji definicji i pomiarów lasów. Podkreślono także potrzebę zwrócenia większej uwagi na różnice między kategoriami podczas opracowywania i realizacji planów działań dotyczących lasów, a także na znaczenie zrozumienia lokalnych systemów klasyfikacji dla skutecznego komunikowania tych planów w terenie.

„Mamy nadzieję, że udało nam się wykazać, iż zróżnicowanie językowe – choć czasem utrudnia zrozumienie – może stanowić bogate źródło informacji i inspirację zarówno dla naukowców, jak i decydentów”, mówią badacze.

Projekt LACOLA (Language, cognition and landscape: Understanding cross-cultural and individual variation in geographical ontology), który wspierał omawiane badanie, umożliwił też postawienie nowych pytań i otworzenie nowych perspektyw badawczych w innych dziedzinach, takich jak antropologia i psychologia. Zakończony w 2016 r. projekt uwypuklił znaczenie zrozumienia zmienności ontologii geograficznej dla wyjaśnienia problematyki ludzkiej współpracy w szeregu dziedzin, od nawigacji i zarządzania zasobami po prawo międzynarodowe.

Więcej informacji:

strona projektu LACOLA