Jaka przyszłość czeka europejskie gatunki drzew?

Naukowcy wspierani w ramach finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu FORGENIUS opublikowali nowy zbiór danych zawierający informacje na temat obecnego i prognozowanego rozmieszczenia europejskich gatunków drzew. Zatytułowany EU-Trees4F zbiór danych obejmuje szczegółowy model zmian obszarów porastanych przez 67 gatunków drzew w okresie od czasów współczesnych do 2095 roku. Jego opracowanie przyczyni się do poprawy jakości danych wykorzystywanych na potrzeby ochrony różnorodności genetycznej drzew żyjących w lasach Europy.

Współczesne europejskie lasy muszą stawiać czoła wielu zagrożeniom, w tym rozprzestrzenianiu się inwazyjnych obcych gatunków roślin i zwierząt, niedoborom wody, pożarom, burzom, szkodnikom oraz skutkom zmiany klimatu. Według prognoz ekspertów same skutki postępujących zmian klimatycznych znacząco zmienią do końca tego wieku rozkład obszarów optymalnych pod względem warunków dla większości europejskich gatunków drzew, co doprowadzi do stopniowego ograniczenia zasięgów ich występowania. Choć lasy są w stanie częściowo walczyć z tym zjawiskiem poprzez zajmowanie nowych terenów, w przypadku gatunków drzew typowych dla Europy takie rozwiązanie jest mało prawdopodobne ze względu na ich ograniczoną zdolność do rozprzestrzeniania się.

Odpowiednia gospodarka leśna jest oczywistym rozwiązaniem pozwalającym na ograniczenie do minimum utraty różnorodności biologicznej oraz zagwarantowanie, że lasy będą mogły nadal realizować kluczowe usługi ekosystemowe takie jak magazynowanie dwutlenku węgla, tworzenie siedlisk i regulacja stosunków wodnych. Obecne praktyki w zakresie gospodarki leśnej stosowane w Europie są jednak w większości podyktowane względami gospodarczymi. W opracowaniu opublikowanym w czasopiśmie „Scientific Data” badacze twierdzą, że w rzeczywistości potrzebna jest „oparta na nauce zmiana kierunku, która pozwoli na »projektowanie« lasów zdolnych wytrzymać zmiany zachodzące w środowisku, jednocześnie przynosząc korzyści gospodarcze, społeczne i ekologiczne ludziom i przyrodzie”. Nowy zbiór danych może pomóc decydentom odpowiedzialnym za gospodarkę leśną w realizacji tych założeń.Zbiór danych EU-Trees4F zawiera mapy rozmieszczenia 67 europejskich gatunków drzew oraz prognozy oparte na różnych założeniach w zakresie modelowania oraz przebiegu zmiany klimatu. Mapy przedstawiające przyszłe rozmieszczenie gatunków odpowiadają trzem 30-letnim okresom ze stanami na lata 2035, 2065 oraz 2095, oparte na modelach opracowanych na podstawie dwóch scenariuszy emisji – scenariusza RCP 4.5 zakładającego powolne ograniczanie emisji, a także RCP 8.5 który przewiduje ich dalszy wzrost. Prognozy obejmują także informacje ze zbioru EU-Forest określanego przez autorów badania „najbardziej kompleksowym spośród istniejących zbiorów danych dotyczących występowania gatunków drzew leśnych w Europie”, które zostały połączone z siedmioma parametrami bioklimatycznymi uzyskanymi z modeli klimatycznych EURO-CORDEX i dwoma parametrami dotyczącymi gleb. Według informacji prasowej opublikowanej na stronie internetowej projektu FORGENIUS, w zbiorze danych widoczne są „obszary, które staną się nieodpowiednie dla określonych gatunków drzew; obszary, w przypadku których prawdopodobnie nie dojdzie do zmian w występowaniu gatunków, a także tereny, które staną się bardziej odpowiednie dla lasów dzięki zmianom warunków klimatycznych w przyszłości”.

Zbiór EU-Trees4F ma wiele zalet w porównaniu z istniejącymi bazami danych. Jedną z najważniejszych jest fakt, że ze względu na uwzględnienie 67 gatunków drzew nowe opracowanie nie powiela ograniczeń poprzednich badań, które koncentrowały się na kilku gatunkach drzew eksploatowanych komercyjnie, co mogło prowadzić do wykluczenia gatunków ważnych z punktu widzenia różnorodności biologicznej oraz usług ekosystemowych. Po drugie, w przeciwieństwie do poprzednich prognoz, zbiór EU-Trees4F obejmuje dane z regionalnych modeli klimatycznych o znacznie wyższej niż dotychczas rozdzielczości przestrzennej. Co więcej, choć poprzednie badania nie uwzględniały wzorców przyszłej kolonizacji, nowe opracowanie obejmuje także informacje na temat obszarów, które choć obecnie są ograniczone przez warunki glebowe i klimatyczne, w przyszłości mogą stać się odpowiednie dla dalszego rozprzestrzeniania gatunków drzew dzięki naturalnym procesom. Badacze przedstawili również wersję zbioru danych, w której zasięgi poszczególnych gatunków drzew są ograniczone przez przyszłe zagospodarowanie terenów.

Jak twierdzą autorzy badania, zbiór danych EU-Trees4F „stanowi aktualne i cenne źródło danych, które może pomóc w kształtowaniu polityki”, Projekt FORGENIUS (Improving access to FORest GENetic resources Information and services for end-USers) dobiegnie końca w 2025 roku.

Więcej informacji:

strona projektu FORGENIUS