Wyznaczanie trendów w nauce: Czy ryby potrafią rozpoznać swoje odbicie w lustrze?

Powszechnie wiadomo, że ryby mają słabo rozwiniętą pamięć i z tego powodu są postrzegane jako zwierzęta o niskim ilorazie inteligencji. Najnowsze badania sugerują jednak, że ryby mogą być bardziej inteligentne, niż nam się wydaje.

Wyniki tych badań zostały opublikowane na łamach czasopisma „PLOS Biology”. Dowodzą one że wargatek czyściciel jeden z gatunków małych tropikalnych ryb rafowych jest w stanie – pomimo maleńkiego mózgu – przejść standardowy test polegający na rozpoznawaniu siebie w lustrze. Tak zwany test lustra stosowany od 1970 r. i uznawany za podstawową metodę badania inteligencji zwierząt ma na celu wykazanie posiadania samoświadomości.

Czy ryby są świadome samych siebie?

„Ryby te [wargatki czyściciele] są fascynujące pod względem zakresu swoich zdolności poznawczych a ponadto niedoceniane” stwierdził dr Alex Jordan główny autor badania i biolog ewolucyjny z niemieckiego Instytutu Ornitologii im. Maxa Plancka w rozmowie z brytyjskim dziennikiem „The Guardian”.

W ramach badań naukowcy z Instytutu Maxa Plancka i japońskiej uczelni Osaka City University wstrzyknęli w skórę górnej i dolnej części głowy kilku wargatek niewielkie ilości brązowego barwnika, który miał imitować pasożyty. Chciano w ten sposób sprawdzić, czy wargatki będą potrafiły rozpoznać własne odbicie w lustrze. W toku badania okazało się, że ryby próbowały pozbyć się kolorowych znaczników tylko w przypadku, gdy zobaczyły je w lustrze. Kiedy natomiast zespół umieścił identyczną rybę z takim samym znacznikiem za przezroczystym przepierzeniem, aby sprawdzić, czy badane ryby potraktują ją jak swoje własne odbicie, wargatki nie dały się oszukać. Wskazywał na to fakt, że nie próbowały czyścić przebarwień na skórze. Co więcej, nie jest udokumentowane, aby wargatki czyściciele pływały w pozycji odwróconej, ale tak właśnie zachowywały się niektóre badane osobniki – w ciągu godziny 36 razy przepłynęły przed lustrem brzuchem do góry, co sugeruje, że obserwowały swoje odbicie, a poruszyły się w ten nietypowy sposób, aby lepiej widzieć plamki na swoich pyskach. Ponadto zaobserwowano, że zachowywały się agresywnie w stosunku do powierzchni zwierciadła.

Według uczonych mniej więcej 10 osobników przeszło test lustra. Na tej podstawie wysnuto wniosek że ryby mogą mieć znacznie bardziej rozwinięte zdolności poznawcze niż wcześniej sądzono. Ryby te „podczas testu lustra prezentowały zachowania które w przypadku wielu innych gatunków są uznawane za dowód ich samoświadomości” oświadczył dr Jordan w swojej wypowiedzi dla agencji Reuters.

Które dokładnie miejsce na skali inteligencji zwierząt zajmują ryby?

Jak dotąd test lustra zaliczyło kilka gatunków zwierząt, między innymi małpy człekokształtne, słonie indyjskie, delfiny butlonose, orki i sroki zwyczajne, przy czym ludzie nabywają tę zdolność mniej więcej w 18 miesiącu życia.

Mimo wszystko dr Jordan uważa, że ryby mogły przejść test lustra bez posiadania samoświadomości. Zastanawia się przy tym, czy test lustra jest rzetelną miarą zdolności poznawczych zwierząt. „Nie twierdzę, że ryby nie posiadają samoświadomości, raczej jestem zdania, że do minimalnego wymaganego wyjaśnienia zachowań obserwowanych w teście lustra nie jest konieczne odnoszenie się do samoświadomości czy teorii umysłu”.

„A co jeśli samoświadomość rozwija się jak cebula tworząc się warstwa po warstwie a nie pojawiając się w gotowej postaci?” pyta dr Frans de Waal czołowy prymatolog z Emory University (Stany Zjednoczone) w kolejnym artykule dotyczącym badania zleconym przez redakcję czasopisma „PLOS Biology”. Dr de Waal który badał rozpoznawanie w lustrze u ssaków dodał że „aby głębiej zbadać samoświadomość powinniśmy przestać postrzegać reakcje na test lustra jako papierek lakmusowy. (…) Tylko z bogatszą teorią ja i większym arsenałem testów będziemy w stanie określić wszystkie poziomy samoświadomości w tym ten na którym znajdują się ryby”.