WYZNACZANIE TRENDÓW W NAUCE: Dziwne i intrygujące: nagrody Ig Nobla budzą rozbawienie, ale i skłaniają do myślenia

9 września podczas uroczystości rozdania nagród Ig Nobla uhonorowano 10 projektów badawczych, które „najpierw śmieszą, a potem skłaniają do myślenia”. Organizatorem wydarzenia, które ze względu na pandemię odbyło się w tym roku w formule online, jest humorystyczne czasopismo naukowe „Annals of Improbable Research”. Retransmisję przezabawnych dwugodzinnych prezentacji można obejrzeć w serwisie YouTube lub Vimeo. Tym czytelnikom, którzy planują oglądanie ich z osobami niepełnoletnimi, polecamy wystąpienie zdobywcy nagrody z dziedziny medycyny…

Wydarzenie odbywa się co roku na Uniwersytecie Harvarda. Tak, na tym Uniwersytecie Harvarda. Naukowcy i zespoły odebrały nagrody z rąk prawdziwych noblistów – tak, chodzi o laureatów Nagrody Nobla, łącznie dziewięć osób. Każdy z nagrodzonych otrzymał banknot o nominale 10 bilionów dolarów zimbabweńskich. Ta niezwykle hojna nagroda pozwoli wielu uczonym wnieść znaczący wkład w rozwój dziedzin, którymi się zajmują.Naukowcy rywalizowali zarówno w tradycyjnych, jak i nietypowych kategoriach: przyznano nagrody w dziedzinie biologii, ekologii, chemii, ekonomii, medycyny, fizyki, kinetyki, entomologii i transportu, a także nagrodę pokojową.

Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, jak najskuteczniej transportować nosorożce? A właściwie co to kogo obchodzi? Okazuje się, że często jedynym sposobem na ratowanie nosorożców przed kłusownikami jest przetransportowanie ich drogą lotniczą. Jak dowodzą autorzy badania opublikowanego na łamach „Journal of Wildlife Diseases”, najlepiej w takim przypadku przewozić je do góry nogami. Właśnie to badanie otrzymało nagrodę w dziedzinie transportu.

Znacie uczucie obrzydzenia towarzyszące dotknięciu starej gumy do żucia? Ma ono swoje uzasadnienie, ponieważ ludzka jama ustna jest siedliskiem wielu bakterii. Ale ilu dokładnie? Analiza genetyczna pozwoliła na zidentyfikowanie różnych gatunków bytujących we fragmentach zużytej gumy do żucia znalezionych na chodnikach w pięciu krajach. Ciekawostką wyłaniającą się z badania, o którym czytamy w „Scientific Reports”, jest fakt, że bakterie przeżywają w gumie przez długi czas. A właściwie co to kogo obchodzi? To badanie okazuje się mieć istotne implikacje dla takich dziedzin jak kryminalistyka, zwalczanie chorób zakaźnych czy gospodarowanie odpadami. Nie musimy chyba tłumaczyć, że zdobyło ono główną nagrodę z dziedziny ekologii.Czy nauka nie powinna być dobrą zabawą, a może jej miejsce jest tylko w salach lekcyjnych i wykładowych? Czyż badania naukowe nie powinny być poważne, czy w ogóle wypada je wyśmiewać? Przywołajmy cytat z artykułu, jaki ukazał się kilkanaście lat temu w prestiżowym czasopiśmie „Nature”: „Można zaryzykować stwierdzenie, że nagrody Ig Nobla stanowią najciekawszą pozycję w naukowym kalendarzu. (…) Zabawne, a czasami wręcz absurdalne badania stanowią niezwykle pożądane antidotum na powagę i nudę laboratoryjnej codzienności”.

Autorka artykułu dodawała przy tym: „Niektórzy spoglądają na te pozornie bezużyteczne badania z pewną pogardą, ale (…) potrzebujemy ich, by uczynić nasze życie nieco barwniejszym. Nauka stała się dla komedii czymś na kształt czarnej dziury, pozbawionej poczucia humoru osobliwości, w której absurdy znikają niczym pieniądze z grantów”.

Tymczasem zdaniem felietonistki „Nature” istnieje cenniejsze zadanie dla nauki. „Nagrody rozbudzają naturalną ciekawość wobec otaczającego nas świata i pozwalają dotrzeć do publiczności, o której autorzy zwykłych artykułów naukowych mogą tylko pomarzyć: do ludzi przeświadczonych, że nauka jest nudna, trudna i nie ma znaczenia dla ich codziennego życia. (…) Dzięki temu, że nagrodzeni nie traktują siebie samych całkiem serio, wizerunek naukowca staje się też bardziej ludzki. (…) Poznajemy zabawnych ekscentryków, którzy zajmują się badaniem pożytecznych rzeczy i lubią się pośmiać. Podobnie jak każda inna dyscyplina, nauka nie powinna być chroniona przed ostrzem satyry”.

Zachęcamy zatem naszych czytelników, aby w oczekiwaniu na ogłoszenie zdobywców prawdziwych Nagród Nobla w przyszłym miesiącu pozwolili sobie na trochę rozrywki, zapoznając się z osobliwymi, zabawnymi czy nawet absurdalnymi badaniami przeprowadzonymi w 24 krajach, na 6 kontynentach.