Czy należysz do grona ponad 2 milionów mieszkańców przyczyniających się do transformacji energetycznej Europy?

Europa chce zapewnić bezpieczne, zrównoważone i przystępne cenowo usługi energetyczne wszystkim swoim mieszkańcom. Nie da się jednak nie zauważyć, że całą uwagę poświęca się przemysłowi, środowiskom akademickim oraz rządom, a także wysiłkom podejmowanym przez przedstawicieli tych środowisk ukierunkowanych na realizację zrównoważonej transformacji energetycznej.

Powstaje jedno pytanie – co ze zwykłymi mieszkańcami, którzy łączą siły w całej Europie w ramach szeregu inicjatyw, aby odegrać ważną rolę w tej transformacji?Według analizy opublikowanej na łamach czasopisma naukowego „Scientific Reports” przeszło 2 miliony mieszkańców z całej Europy angażuje się w tysiące projektów i inicjatyw, inwestując łącznie miliardy euro w rozwiązania związane z energetyką odnawialną.

W latach 2000 i 2021 zespół badawczy z Uniwersytetu Nauk Stosowanych Zachodniej Norwegii zgromadził dane z 30 krajów europejskich. Ich ustalenia podkreślają znaczenie i wkład działań zbiorowych w dekarbonizację Europy – to aż 10 540 inicjatyw, 22 830 projektów, 2 010 600 uczestników, 7,2–9,9 GW zainstalowanej mocy wszystkich instalacji odnawialnych oraz inwestycje warte aż 6,2–11,3 miliarda euro.

Autorzy informacji prasowej opublikowanej w serwisie „EurekAlert!” przyglądają się bliżej tym liczbom. Pod względem uczestnictwa prym wiodły Niemcy – w różne inicjatywy zaangażowało się 391 500 osób. Drugie miejsce zajęła Dania – tam zaangażowało się aż 306 650 osób. Łączna produkcja wynosiła od 8 500 do 11 700 kilowatogodzin energii rocznie na każdą osobę zaangażowaną w zróżnicowane inicjatywy – to ilość energii w przybliżeniu pokrywająca roczne zapotrzebowanie typowego europejskiego gospodarstwa domowego. Łączna wartość inwestycji wynosiła blisko 5 700 euro na osobę.

Jak twierdzą autorzy informacji, dotychczas dostęp do tego rodzaju danych statystycznych był mocno utrudniony: „System energetyczny w Europie przechodzi obecnie ważną transformację w kierunku odnawialnych źródeł energii i dekarbonizacji. Dotychczas nie znaliśmy jednak pełnego zakresu wysiłków i oddolnych działań obywatelskich, takich jak spółdzielnie energetyczne”.Mowa tu o projektach realizowanych przez organizacje, grupy formalne i nieformalne, a także w ramach projektów, które nie są powiązane z prywatnymi przedsiębiorstwami nastawionymi na zysk bądź organizacjami rządowymi i samorządowymi. Tego rodzaju inicjatywy nie są nastawione na zysk; wszystkie osiągane przychody podlegają redystrybucji do lokalnych społeczności lub społeczeństwa.

Zwykli mieszkańcy uczestniczą w tych projektach jako założyciele, członkowie, trenerzy, konsultanci, przedsiębiorcy, twórcy, technicy, osoby rozwiązujące problemy i pracownicy. Celem takich inicjatyw jest produkcja energii elektrycznej i ciepła ze źródeł odnawialnych takich jak energia słoneczna, wiatrowa, instalacje hydrotechniczne, a także biomasa – materiał roślinny oraz zwierzęcy, który może być wykorzystany do produkcji paliwa lub energii.

Uczestnicy takich projektów promują świadomość energetyczną, wspomagają innych mieszkańców w zakresie zwiększania efektywności energetycznej, pomagają w opracowywaniu planów zrównoważonego rozwoju i organizują niskoemisyjną mobilność. Każdy tego rodzaju projekt przyczynia się do zwiększenia samowystarczalności energetycznej, obniża koszty energii dla członków inicjatyw oraz ich klientów, wspiera rozwój lokalnych społeczności i zwiększa akceptację transformacji energetycznej wśród ogółu społeczeństwa. Osoby prywatne, członkowie, organizacje rządowe oraz inne grupy mogą gromadzić fundusze.

Rodzaje inicjatyw obejmują przede wszystkim spółdzielnie energetyczne, wspólnoty energetyczne skupione wokół energetyki odnawialnej i zrównoważonej produkcji energii, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie zrównoważonej mobilności, klastry energetyczne, historyczne spółdzielnie zajmujące się elektryfikacją wsi i ekowioski.

W opracowaniu możemy zapoznać się z szeregiem przykładów inicjatyw i projektów. Na przykład 1 000-osobowa spółdzielnia założona przez 13 mieszkańców niemieckiego Heppenheim jest właścicielem i operatorem siedmiu farm wiatrowych i 31 elektrowni fotowoltaicznych.

„Według naszych zbiorczych szacunków i analiz w perspektywie średnio- i długoterminowej działania zbiorowe zastąpią przedsięwzięcia komercyjne oraz inicjatywy rządowe. Co ważniejsze, nastąpi to bez konieczności wprowadzenia szerokich zmian w prawie oraz działaniach rynków”, piszą autorzy w opracowaniu. „Dostrzegamy jednak szereg dowodów wskazujących na wyjątkowy wpływ obywatelskich inicjatyw i działań na transformację energetyczną Europy. Występował już w przeszłości, ale widzimy także nowe aspekty tego zjawiska. Działania zbiorowe ukierunkowane na transformację energetyczną skutecznie wdrażają nowe modele biznesowe w sektorze energetycznym. Dalsza decentralizacja systemów energetycznych i bardziej rygorystyczne polityki dekarbonizacji zwiększą znaczenie tych inicjatyw w przyszłości”.