Doktorat – i co potem?

Droga do osiągnięcia stopnia doktorskiego jest długa i najeżona wieloma trudnościami. Co czeka naukowców po zdobyciu tego tytułu? Wnioski z badania przeprowadzonego w ramach finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu DocEnhance rzucają nowe światło na sytuację posiadaczy stopni doktorskich na rynku pracy, dopasowanie ich umiejętności do potrzeb pracodawców oraz na wartość posiadanego tytułu.

Nowe badanie bazowało na ankiecie przeprowadzonej wśród naukowców w stopniu doktora w 2017 roku. Badacze zadali respondentom szereg pytań dotyczących postrzeganego wpływu doktoratu na ich kariery zawodowe. Badanie koncentrowało się na uniwersalnych umiejętnościach zdobytych w czasie nauki, zadowoleniu ze zrealizowanych kursów doktorskich, współpracy z organizacjami pozauczelnianymi w czasie przewodu doktorskiego, a także mobilności międzysektorowej w czasie kariery zawodowej. W badaniu wzięli udział uczestnicy z dziewięciu uczelni wyższych z całej Europy.

Badanie wykazało, że większość posiadaczy stopni doktorskich jest zadowolona ze swoich przewodów doktorskich, a przeszło 60 % spośród nich byłaby skłonna jeszcze raz podjąć te same studia doktorskie na uprzednio wybranej uczelni, gdyby mieli cofnąć się w czasie. Co więcej, okazuje się, że naukowcy w stopniu doktora szybko znajdują zatrudnienie zarówno w instytucjach akademickich, jak i poza ich murami, choć „umowy na czas określony nadal są typową (i niechcianą) formą zatrudnienia”, jak czytamy w sprawozdaniu z badania.

Uczelnie wyższe i organizacje badawcze pozostają najważniejszymi pracodawcami dla naukowców, spośród których aż 2/3 realizują różne badania naukowe w ramach swojej obecnej pracy. Z kolei w przypadku posiadaczy stopnia doktorskiego zatrudnionych poza sektorem akademickim, zaledwie 31 % z nich zajmuje się zawodowo badaniami. Co ciekawe, blisko połowa respondentów badania twierdzi, że pracuje w zawodach, które nie wymagają stopnia doktorskiego. „Wymóg posiadania doktoratu był znacznie częstszy w przypadku osób prowadzących badania naukowe w ramach swojej pracy – dotyczył większości respondentów. Z kolei w przypadku osób, które nie zajmują się badaniami naukowymi w ramach pracy, dotyczył niewielkiej mniejszości”, twierdzą autorzy badania.

Co ciekawe, choć większość studiów doktorskich oferuje uniwersalne umiejętności, według respondentów zwykle koncentrują się one na badaniach naukowych i innych kompetencjach akademickich. Zdaniem samych naukowców najważniejsze umiejętności zdobyte w czasie nauki to krytyczne i analityczne myślenie, a także rozwiązywanie problemów. Na szczęście okazuje się, że umiejętności posiadane przez naukowców w stopniu doktora po zakończeniu nauki są dopasowane do kompetencji wymaganych przez rynek pracy, choć w różnych sektorach występują różne niedopasowania.Wnioski z badania zawierają szereg zaleceń dotyczących programów doktorskich. Według autorów uczelnie wyższe powinny rozszerzyć swoją ofertę edukacyjną w taki sposób, aby obejmowała nie tylko umiejętności badawcze i akademickie, oraz promować rozwój umiejętności z wykorzystaniem różnych możliwości. Poza rozwojem formalnych umiejętności uniwersytety mogą rozwijać kompetencje dzięki współpracy oraz mobilności w czasie przewodu doktorskiego, a także szkoleń w miejscach pracy. Uczelnie powinny także gromadzić informacje na temat karier zawodowych swoich byłych podopiecznych oraz badać wykorzystanie zdobytych umiejętności za pomocą stosownych badań karier, jednocześnie gromadząc informacje na temat kompetencji wymaganych na różnych stanowiskach pracy w różnych sektorach rynku.

„Wyniki zawarte w omawianym sprawozdaniu wskazują, że osoby wybierające karierę poza środowiskiem akademickim czują się ogólnie gorzej przygotowane do zmiany pracy niż respondenci, którzy kontynuują karierę akademicką, ponadto charakteryzują się znacznie gorszym postrzeganiem stopnia doktorskiego jako wartości dodanej wpływającej na rozwój ich kariery”, czytamy w sprawozdaniu z badania DocEnhance (Enhancing skills intelligence and integration into existing PhD programmes by providing transferable skills training through an open online platform). Zapewnienie świadomego doradztwa zawodowego skierowanego do doktorantów na wczesnym etapie ich kształcenia doktoranckiego dałoby im wgląd w możliwe ścieżki kariery.

Rozwój uniwersalnych umiejętności powinien zależeć od planów zawodowych doktorantów i być połączony ze wsparciem w rozwoju kompetencji ogólnych. Dodatkowo uczelnie wyższe powinny zachęcać do współpracy z partnerami spoza środowiska akademickiego podczas studiów doktoranckich, aby rozwijać umiejętności i zwiększać szanse kandydatów na zatrudnienie.

Więcej informacji:

strona projektu DocEnhance