Od pola do stołu: na tropie toksyn zagrażających zdrowiu zwierząt i ludzi

Mykotoksyny wytwarzane przez grzyby są w stanie skolonizować uprawy, zwłaszcza kiedy panują wilgotne warunki pogodowe, doprowadzając do zanieczyszczenia łańcucha żywnościowego, co jest zgubne zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt. Powiązano je z całym szeregiem problemów zdrowotnych, między innymi nowotworami, zaburzeniami układu pokarmowego, moczowo-płciowego, nerwowego, naczyń żylnych oraz nerek. Ustalono, że niektóre mykotoksyny upośledzają układ immunologiczny, obniżając odporność na choroby zakaźne. Ich wpływ wyraża się także w stratach ekonomicznych, w postaci obniżonej produkcji zwierzęcej i spadku obrotów handlowych.

Mimo prowadzonych przez wiele lat badań naukowych i wprowadzeniu procedur najlepszych praktyk w łańcuchu dostaw, mykotoksyny nadal sprawiają problemy. To wyzwanie wpisuje się w szerszy kontekst rosnącego oddziaływania zmiany klimatu na produkcję rolną oraz zapotrzebowania rosnącej populacji na świecie na niezawodne źródła żywności. Zadanie postawione przed finansowanym ze środków UE projektem MYCOKEY polega na opracowaniu zintegrowanych rozwiązań na rzecz efektywnego i zrównoważonego zarządzania mykotoksynami w całym łańcuchu pasz i żywności. Projekt koncentruje się na kukurydzy, pszenicy i jęczmieniu – najczęściej atakowanych roślinach uprawnych – w Europie oraz w Chinach, gdzie rolnicy zmagają się ze wzrostem zanieczyszczeń i poszukują środków ochronnych podobnych do tych stosowanych w UE.

Zwiastun bardziej ekologicznych rozwiązań

Partnerzy projektu MYCOKEY (Integrated and innovative key actions for mycotoxin management in the food and feed chain) ogłosili znaczący sukces, dotyczący Ochratoksyny A (OTA), jak poinformowało niedawno czasopismo »Molecules«.

W artykule czytamy, że OTA to mykotoksyna wytwarzana przez kilka gatunków grzybów Aspergillus i Penicillium. Zagraża zdrowiu człowieka, gdyż wykrywana jest w pszenicy i innych zbożach (stanowiących główne źródło ekspozycji człowieka), ziarnach kawy, fasoli, roślinach strączkowych, suszonych owocach i winie na całym świecie. W odpowiedzi na zagrożenie, w UE obowiązuje obecnie rozporządzenie określające maksymalne stężenie OTA w 13 kategoriach żywności. Ponadto Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) określił tolerowane tygodniowe pobranie (TWI) w ilości 120 ng OTA na kilogram masy ciała.

W artykule, który ukazał się niedawno w prasie, zespół zapowiedział opracowanie „bezprecedensowej, przyjaznej dla środowiska i szybszej metody oznaczania Ochratoksyny A”. Zatwierdzona metoda opiera się na zastosowaniu wieloskładnikowych rozpuszczalników o właściwościach eutektycznych (DES) na bazie chlorku choliny (ChCl). DES są płynami powstającymi z mieszaniny czwartorzędowych soli amonowych z solami metali lub donorami wiązań wodorowych. W artykule czytamy, że podejście jest porównywalne do stosowania „tradycyjnych, niebezpiecznych i lotnych związków organicznych (LZO), typowych dla standardowych i oficjalnych metod”. Odzysk OTA z próbek pszenicy twardej z rozwiniętymi kłosami za pomocą metody ChCl wyniósł 89% wobec 93% uzyskanych za pomocą tradycyjnej mieszanki acetonitryl-woda.

Podejście jest także bardziej przyjazne środowisku: biodegradowalność, recykling, niska lotność i bardzo niska lub zerowa toksyczność. Co najważniejsze, oznacza także ograniczenie narażenia pracowników na toksyczne chemikalia.

Zespół podkreśla, że szczególnie obiecującym aspektem podejścia DES są jego właściwości fizyko-chemiczne, które umożliwiają dalsze doskonalenie, a przez to poszerzanie użyteczności tego podejścia w utrzymywaniu kontroli i higieny żywności. To pomyślne wiadomości, zważywszy że według szacunków mykotoksyny kosztują europejskie rolnictwo około 3 mld EUR rocznie, nie wspominając o korzyściach dla zdrowia ludzi i zwierząt.

Kolejne narzędzia w toku opracowywania

Jednym z zamierzeń projektu jest opracowanie innowacyjnego rozwiązania do zdobywania i upowszechniania wiedzy na temat kontrolowania mykotoksyn, przydatnej decydentom i sieciom wiedzy. W tym celu zespół pracuje nad narzędziem ICT o nazwie „MycoKey App”, które będzie błyskawicznie podawać praktyczne sugestie w zakresie interwencji i ogólnego wsparcia procesu decyzyjnego, takie jak precyzyjne informacje na temat stopnia zagrożenia zanieczyszczeniem oraz prognozy. Partnerzy projektu nakreślą także alternatywne i bezpieczne sposoby wykorzystywania zanieczyszczonych partii. Wspomniane wysiłki uzupełni wyselekcjonowanie i udoskonalenie całej gamy narzędzi do monitorowania mykotoksyn. Zestaw narzędzi zostanie zaprojektowany z myślą o opłacalnym zastosowaniu w terenie w czasie przechowywania, przetwarzania i transportu.

Partnerzy MYCOKEY dążą także do ustalenia niezawodnych, zrównoważonych i bardziej ekologicznych środków zapobiegawczych, interwencyjnych i zaradczych.

Więcej informacji:
witryna projektu