Rodzina krukowatych – małpy w królestwie ptaków?

Naukowcy z Uniwersytetu w Lund w Szwecji przeprowadzili cztery eksperymenty, dzięki wsparciu w formie międzynarodowego stypendium. Wyniki jednego z nich pokazały, że 78% kruków (Corvus corax) biorących udział w eksperymencie było w stanie z powodzeniem przeprowadzić transakcję barterową z człowiekiem. Inne eksperymenty dowiodły, że ptaki te są zdolne do samokontroli przy podejmowaniu decyzji. To szczególnie istotne, gdyż dobrze rozwinięta samokontrola ma zasadnicze znaczenie dla planowania, ponieważ impulsywność utrudnia wyjście poza bezpośredni kontekst.

W swoim artykule, opublikowanym w czasopiśmie »Science«, zespół wyjaśnia, że każdy z eksperymentów obejmował dwie główne grupy: używanie narzędzi i barter z człowiekiem. Kruki, jak twierdzi zespół, nie posługują się zazwyczaj narzędziami i w stanie dzikim nie zaobserwowano jak dotąd transakcji wymiany. Naukowcy postanowili skupić się na tych elementach w trzech spośród czterech eksperymentów, aby przeprowadzić replikację kluczowego doświadczenia z udziałem naczelnych. Czwarty eksperyment, jak wyjaśniają, poszerzył zakres prac badawczych przeprowadzonych z naczelnymi.

Wyzwania stawiane krukom

Podobieństwo funkcjonalne planowania przez krukowate do planowania przez człowiekowate budzi sceptycyzm. Przyjęło się – co prawda w sposób elastyczny – że umiejętności krukowatych, których charakterystyczną cechą jest ukrywanie pożywienia, mogą zamiast tego odzwierciedlać przystosowanie ograniczające się do sfery ukrywania pożywienia. Zespół uznał, że przetestowanie kruków na podstawie zadań, do których nie mają ekologicznych ani behawioralnych predyspozycji, może rzucić światło na tę kluczową kwestię.

Z tego względu przeprowadzono cztery eksperymenty. Celem pierwszego eksperymentu było ustalenie, czy kruki są w stanie dokonywać selekcji, zachowywać i użyć później narzędzia lub żetonu, który można wymienić. Aby nieco utrudnić zadanie, wprowadzono 15-minutowe opóźnienie między momentem, w którym ptaki mogły zabrać narzędzie z jednego miejsca i użyć go w innym otoczeniu. W przypadku grupy mającej wykorzystać narzędzie, badane ptaki z powodzeniem dokonywały selekcji i używały narzędzia do rozwiązania zadania średnio w 11 na 14 prób. Jeżeli natomiast chodzi o grupę transakcji barterowych, to ptaki wybrały w sumie 143 żetony ze 144. Co najmniej jeden żeton został wymieniony w 91,6% prób.

W drugim eksperymencie wydłużono opóźnienie między etapem wybierania a używania do 17 godzin. Trzy wyselekcjonowane kruki użyły narzędzia w 88,8% przypadków, a jeżeli chodzi o transakcje barterową to średni odsetek powodzenia osiągnięty przez cztery kruki wyniósł 95,8%.

Przedmiotem trzeciego eksperymentu było planowanie i samokontrola. Badanym ptakom zaprezentowano bodziec rozpraszający, narzędzie i natychmiastową nagrodę. Narzędzie zapewniało ptakom dostęp do cenniejszej nagrody 15 minut później. W grupie kontrolnej, której nie oferowano ani narzędzia, ani żetonu, wszystkie ptaki wybrały natychmiastową nagrodę. Po zaproponowaniu im dodatkowej opcji w postaci narzędzia lub żetonu, badane ptaki wybierały narzędzie średnio w 73,8% przypadków, a żeton w 73,2%.

Czwarty eksperyment dał zespołowi możliwość sprawdzenia, czy kruki „częściej wybiorą element funkcjonalny, jeżeli przestrzenno-czasowe oddalenie nagrody będzie mniejsze niż w eksperymencie 3”. Wszystkie badane ptaki odrzuciły natychmiastową nagrodę i zamiast niej wybrały element funkcjonalny i używały go w 100% prób – znaczący wzrost w stosunku do eksperymentu trzeciego.

Znaczenie badań nad procesami poznawczymi krukowatych

Badania te i im podobne są tak interesujące, ponieważ wskazują na niezależną ewolucję złożonych procesów poznawczych, co jest fascynujące, bowiem jak ujął to jeden ze współautorów: „To pokazuje, że ewolucja lubi czasami ponownie zastosować dobre rozwiązania. W tym przypadku chodzi o umiejętności planowania”.

Kruki to ptasie dinozaury, które miały ze ssakami wspólnego przodka około 320 milionów lat temu. Rzucające się w oczy podobieństwa w wynikach osiąganych przez małpy człekokształtne w tego typu zadaniach otwierają ścieżki do badania zasad ewolucji procesów poznawczych i pokazują, do czego zdolne są mózgi niektórych ptaków.

Więcej informacji:
strona projektu w serwisie CORDIS