Ochrona owadów zapylających w Europie

Zapylanie jest jedną z najważniejszych usług ekosystemowych, ponieważ wpływa zarówno na produkcję żywności, jak i na ogólne zdrowie ekosystemu. Coraz więcej danych wskazuje na masowe ginięcie zarówno dziko żyjących, jak i hodowanych owadów zapylających w niektórych regionach Europy, a także ginięcie dzikich kwiatów, których pyłkami się żywią. Do udokumentowanych przyczyn ginięcia owadów zapylających należą utrata i rozdrobnienie siedlisk, stosowanie pestycydów, obecność szkodników i chorób, inwazje gatunków obcych oraz zmiana klimatu.

Projekt STEP (Status and trends of European pollinators) powstał w celu udokumentowania charakteru i zakresu zmian zachodzących w społecznościach owadów zapylających. Badano również względne znaczenie potencjalnych bodźców takich zmian i wynikające z tego skutki dla społeczeństwa, a także to, jak władze i praktycy mogą reagować na te problemy.

Uczeni ocenili zmiany w różnorodności dziko żyjących zapylaczy i polnych roślin kwitnących w północno-zachodniej Europie. Ustalono, że spadek różnorodności niektórych owadów zapylających, obserwowany do początku lat 90. ub. wieku, spowolnił, ale nie uległ zatrzymaniu.

Uczeni stwierdzili, że to dzikie owady, a nie pszczoły domowe są najczęściej głównymi zapylaczami upraw w Europie i na świecie. W wielu państwach członkowskich UE znajduje się zbyt mało pszczół miodnych, by móc zaspokoić aktualne potrzeby w zakresie zapylania.

Partnerzy projektu zbadali też potencjalny wpływ licznych czynników stresowych oddziałujących na owady zapylające w trzech różnych skalach przestrzennych: kontynentalnej, regionalnej i lokalnej. Ustalono, że klimat ma istotne znaczenie dla rozmieszczenia gatunków w dużej skali, jednak w skali krajobrazu i skalach lokalnych ważne są inne czynniki, takie jak utrata siedlisk czy stosowanie pestycydów.

Uczestnicy projektu STEP dokonali przeglądu aktualnych i przyszłych środków zaradczych, aby opracować nowe testy ich skuteczności w różnych regionach Europy, a tym samym położyć podwaliny pod opracowanie w przyszłości programów monitorowania owadów zapylających. Ustalono, że jako krótkoterminowe rozwiązanie w przypadku niektórych upraw można by zastosować zwiększenie kolonii hodowanych pszczół miodnych. Długofalowe rozwiązania, takie jak tworzenie siedlisk dla dzikich pszczół i bzygów, są jednak bardziej zrównoważone i opłacalne.

Opracowano ramy koncepcyjne umożliwiające ocenę środków zaradczych. Pokazały one, że efektywność interwencji podejmowanych w celu zahamowania ginięcia owadów zapylających zależy od intensywności użytkowania gruntów przez systemy rolne, złożoności krajobrazu oraz kontrastu ekologicznego tworzonego przez stosowane strategie. Potwierdza to znaczenie starannego doboru środków wspierających owady zapylające.

Badania prowadzone w ramach projektu STEP pomogą nam lepiej zrozumieć charakter, przyczyny, skutki i możliwości ograniczenia ginięcia owadów zapylających. Działania te przyczynią się do skuteczniejszej ochrony europejskiego rolnictwa i poprawy bezpieczeństwa żywnościowego.

Wyniki tych prac powinny wpłynąć bezpośrednio na interwencje mające na celu zmniejszenie zagrożeń dotykających owadów zapylających. Rezultaty projektu STEP wykorzystano jako jedno z głównych źródeł danych w przygotowanym przez działającą przy OZN Międzyrządową Platformę Naukowo-Polityczną w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów (IPBES) raporcie pt. "Zapylanie, owady zapylające i produkcja żywności". Będą też wykorzystane w Konwencji o różnorodności biologicznej, ważnym międzynarodowym traktacie wspierającym ochronę przyrody i zrównoważony rozwój.