Wyznaczanie trendów w nauce: Skamieliny jaj – spektakularne znalezisko pomocne w odkrywaniu sekretów pradawnych pterozaurów

W czwartek, 30 listopada 2017 r., chińscy naukowcy ogłosili, że odkryli 215 jaj żywiącego się rybami gatunku pterozaura, Hamipterus tianshanensis, żyjącego 120 milionów lat temu, którego rozpiętość skrzydeł przekraczała 3,5 metra. Niezwykle ekscytujący jest fakt, że 16 z wykopanych jaj zawiera szczątki zarodków. Wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie »Science«.

Na znalezisko odkryte na stanowisku w regionie autonomicznym Sinciang nie składały się jedynie jaja, ale także skamieliny setek męskich i żeńskich dorosłych osobników Hamipterus. Ogólnie zachowało się stosunkowo niewiele skamielin pterozaurów z powodu kruchych i cienkościennych kości tych gadów. Jeszcze rzadsze są skamieliny młodych piskląt, jaj i zarodków, co utrudnia poznanie rozwoju różnych gatunków.

„Chcemy nazwać ten region Rajem pterozaurów” – stwierdził paleontolog Shunxing Jiang z Instytutu Paleontologii Kręgowców i Paleoantropologii Chińskiej Akademii Nauk. Byłaby to też trafna nazwa, bo jeszcze więcej jaj – być może nawet 300 – znajduje się potencjalnie na tym stanowisku, niektóre zakopane pod odkrytymi skamielinami.

Pierwszy zarodek pterozaura znaleziono w Chinach w 2004 r., ale z powodu spłaszczenia jaja i zarodka nie było pewności jakiego rodzaju był to pterozaur. Pierwsze zachowane w trójwymiarze jajo pterozaura pochodziło z Argentyny od osobnika o nazwie Pterodaustro, znanego wcześniej z kilku okazów i jaj, w większości zgniecionych. Do tej pory nie znaleziono żadnych jaj pterozaurów z dobrze zachowanymi zarodkami w trójwymiarze.

Kości zarodków odkryte w Raju pterozaurów wskazują na to, że tylne kończyny młodego osobnika Hamipterus rozwijały się szybciej niż główne elementy skrzydeł – jak zauważył Alexander Kellner, paleontolog z Museu Nacional w Rio de Janeiro, Brazylia.

„Niektóre ptaki są w stanie wzbić się w powietrze od razu po wykluciu, a inne potrzebują długiego okresu opieki rodzicielskiej. Naszym zdaniem młody osobnik Hamipterus był w stanie chodzić, ale nie latać” – stwierdził Jiang.

Jeżeli ta hipoteza jest prawidłowa, oznaczałoby to wówczas, że młode pisklęta potrzebowały długiego okresu opieki rodzicielskiej. Inny dowód, który zdecydowanie wskazuje na ten kierunek to fakt, iż wygląda na to, że pterozaury żyły w gwarnej kolonii w pobliżu dużego jeziora słodkowodnego. Kellner przywołał na dowód fakt, że samice gromadziły się by składać jaja w koloniach gniazdowych i w kolejnych latach powracały na to samo stanowisko gniazdowania, a trend ten przypisano również innym gatunkom pterozaurów.

Po wykonaniu skanów jaj za pomocą TK, naukowcy odkryli zachowane kości, głównie skrzydeł i kończyn. W odróżnieniu od innych zarodków pterozaurów z Chin i Argentyny, znaleziono bardzo niewiele części czaszki z zachowaną jedynie dolną szczęką. Miejsca przyczepu ważnych mięśni biorących udział w lataniu były albo niewielkie albo ich nie było u niewyklutych osobników, a kończyny wydawały się bardziej kompletne, potwierdzając założenie, że młodociane osobniki były nielotne.